İMAN-İSLÂM

iman ve islam arasındaki ilişki nedir? İslam ve iman kavramları arasında nasıl bir ilişki vardır?

Kur’ân’da sıklıkla geçen “imân” kelimesi, esas itibariyle “iç huzuru” ve “emniyet hissi” anlamlarına gelmektedir. Allah’a iman söz konusu olduğunda, kastedilen O’na güvenme ve dayanmadır. Peygamber ve kitaplar da dahil edildiğinde bu sefer, peygamberlerin ve kitapların doğruluğuna ve Allah tarafından gönderildiklerine inanma, güvenme kastedilir. Bu demektir ki, Allah’a inanmayan ve bu imandan kaynaklanan diğer hususları (meleklere, kitaplara, peygamberlere iman) kabul etmeyen kimse güven, huzur ve şahsiyet bütünlüğü içerisinde olamaz.

Iman esasen bir akıl ve gönül işidir. Bununla birlikte amelle sıkı bir iliş kisi ve birlikteliği vardır. Zira Allah’a imân, O’nun bütün değerlerin kaynağı olduğuna, dolayısıyla hayatın bu değerler istikametinde şekillendirilmesi nin ve beşerî faaliyetlerin bu değerlerden hareketle gerçekleştirilmesinin lüzumunu kabul etmek demektir. Her ne kadar farklı kökten gelen bir keli me olsa da İslâm da imanla aşağı yukarı aynı anlamı mündemiçtir. Burada da kişinin Allah’a duyduğu güvenin sonucu olarak O’nun emirlerine ve değerlerine ihlasla kendisini teslim etmesi söz konusudur. Fazladan olarak is- lâm kelimesi aynı zamanda Allah’ın insanlar için gönderdiği dininde adıdır.

Câhiliye döneminin hâkim telakkisi olan şirk inancının aksine Kur’ân’ın mesajıyla Allah kâinatın mutlak hâkimi ve tek rabbi olarak ka bul edilmiş; O’na yapılan kulluk ise itaat, teslimiyet ve tevazu ifade eden terimler arasında en önemlisi olan, “kişinin bilerek ve samimiyetle ken disini Allah’a teslim etmesi” anlamına gelen İslâm terimiyle belirtilmiştir. İtaat ve teslimiyeti anlatan huşu, tazarru gibi diğer Kur’ân terimlerinden farklı olarak İslâm, eskiden başlayıp devam eden bir şeye değil yeni başla yan bir dönüşüme işaret etmektedir. Bu durumda müslim de Allah’a kayit siz şartsız teslim olmak suretiyle bir atılım cesaretini gösteren kimsedir.

Kur’ân’da sırf kendi gücüne güvenme, sınırsız ego şişkinliği ve hiçbir otorite karşısında eğilmeme “Câhiliye taassubu” (hamiyyete’l-Câhiliye)” olarak nitelenir ve insanı Allah’a teslim olmaktan alıkoyan özellikler ara sında sayılır. Bir insanın müslüman oluşu ise onun bencillikten kurtulma sini, gücüne fazlaca güvenmekten vazgeçip alçak gönüllü bir kul olarak Allah’ın huzurunda durmasını ifade eder. Bu durumda bir yanda Allah’a karşı kibir, gurur ve küstahlığı temsil eden Câhiliye, öte yanda tevazu ve teslimiyeti simgeleyen İslâm kavramı vardır. Câhiliye kelimesi semantik açıdan tahlil edildiğinde “cehl” kökünün en ufak bir kızgınlık anında iradesini kaybeden, kontrolsüz bir ihtirasla öfkesine kapılıp sonucu düşünmeden ileriyle atılan sabırsız kişinin sorumsuz davranışını nitelemekte kullanıldığı görülür. İslâm öncesi Arap kültüründe bu anlamdaki cehlin karşıtı ise hilmdir. Hilm; duygularına hâkim olan, her durumda sakin kalmasını bilen insanın tavrını nitelemektedir. İslâm’ın doğuşuyla birlikte cehl kavramı insanlar arası ilişkilerdeki etkinliğini kaybedip inanmayanların Allah’ın hidayetine ve bunu sağlayan dine karşı gösterdikleri kin ve düşmanlığı temsil eden bir tavır olarak anlaşılmıştır. Fakat cehlin karsiti olan hilim kavramı da artık dinî anlamda İslâm’a denk bir içerik taşımamaktadır. Çünkü Kur’ân’a göre yalnız Allah kullarına karşı halîm olur! kullar Allah’a karşı halim olamaz. Gerçek kulluk Allah karşısında tevazu ve teslimiyete ulaşmaktır. Fert bütün kibir ve ihtiraslarından vazgeçip tam teslimiyete eriştiğinde artık bunun adı hilm değil İslâm’dır. Buna göre lslâm âdeta hilm kavramının esaslı bir şekilde tâdil edilmiş halidir.

Hem tarihte hem de günümüzde iman sonucu gerçekleşen inancın gerek ruh gerekse maddi dünyamıza olumlu katkılar yaptığı ispat edilmiş durumdadır. İman etmekle kişi, hem kendi varlığı hem de bütün varoluşla ilgili olarak hayatın, dünyada çekilen sıkıntıların ve ölümün anlamı, in sanın evrendeki anlamı gibi temel sorulara cevap bulur. Pozitif bilgide önemli başarılar sağlayan insan, metafizik alan karşısındaki şaşkınlık ve başarısızlığını ancak iman sayesinde aşabilir. Keza imanı, insanın varlık âlemini anlamlandırırken bu âlemde kendi yerini belirleme çabasının bir neticesi olarak görmek de mümkündür. Bu özellikleriyle inanç, tarihte medeniyetleri yönlendiren, motive eden ve zenginleştiren önemli bir dinamik olmuştur.

Tarih bize İslâm gelene kadar onca nüfuslarına ve potansiyelleri ne rağmen özne olamayan Arapların Hz. Peygamber’in risaletine imanla birlikte nasıl hayat bulduklarını ve risaletin başlangıcından itibaren geçen yüz yıllık süre içerisinde taşıdıkları yeni imanın verdiği güven ve sinerjiyle tarihin en önemli öznesine dönüştüklerini açık bir şekilde göstermektedir.

“İslam” nedir? İslam dini hakkında bilgi