Cemaatten birinin saf arkasında yalnız başına namaza durması mekruh mudur?

Tek başına saftan geride namaz kılmanın hükmü nedir? Önündeki saftaki birini çekip yanına alabilir mi yoksa tek başına mı kılmalıdır? Allah sizden razı olsun.

Cevap:
Hamd Allah’a mahsustur. Salât ve selâm, Rasûlullah’a, âline ve sahâbesine olsun.

Saftan geride özürsüz olarak tek başına namaz kılmak, mekruh olmakla birlikte sahihtir. Özür bulunması durumunda ise kerâhet ortadan kalkar. Bu, fakihlerin çoğunluğunun (Hanefî, Mâlikî ve Şâfiîlerin) görüşüdür. Hanefîlerden Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi‘de şöyle demiştir: “Safta boşluk bulunduğu halde tek başına saftan geride namaz kılmak mekruhtur. Ancak boşluk bulamazsa mekruh olmaz; çünkü bu durum özür hâlidir.”

Mâlikîlerden Derdîr, Şerhu’l-Kebîr hâşiyesinde şöyle der: “Kişinin safta yer bulamaması durumunda tek başına arkada namaz kılması câizdir. Aksi takdirde mekruhtur. Bu durumda cemaat sevabı yine de hâsıl olur.”

Şâfiîlerden Nevevî, el-Mecmû‘da şöyle der: “Kişi safta yer bulabildiği halde tek başına arkada namaz kılarsa bu mekruh olmakla birlikte namazı sahihtir.”

Hanbelîlere göre ise, özürsüz olarak tek başına saftan geride bir rekât namaz kılan kimsenin namazı bâtıldır. Vâbisa b. Ma’bed’in rivayet ettiği hadise dayanarak şu görüştedirler: “Nebî (s.a.v.), tek başına saftan geride namaz kılan bir adam gördü ve ona namazı iade etmesini emretti.” (Ahmed, Ebû Dâvûd, İbn Mâce, Tirmizî; hadis hasendir, Elbânî sahihlemiştir.)

Fakihlerin çoğunluğu ise, Ebû Bekre hadisinden hareketle namazın iadesinin gerekmediği görüşündedir. Dolayısıyla Vâbisa hadisinde geçen iade emri, istihbâb (mendubluk) kapsamındadır. Bu şekilde iki delil arasında cem yapılmış olur.

Saftan geride tek başına namaz kılmaktan kaçınmak için cemaatin nasıl davranması gerektiğine gelince:

• Kişi camiye girdiğinde cemaat namaza başlamışsa, son safta boşluk bulursa orada durur. Ön saflarda boşluk varsa, oraya ulaşmak için safları geçebilir; çünkü saftaki boşluğu bırakanlar kusurludur.
• Hiçbir safta boşluk bulamazsa, bu durumda ne yapacağı konusunda fakihler ihtilaf etmişlerdir:

Hanefîler: Saftan geride durmak için yeni gelen birini beklemelidir. Kimse gelmez ve rekâtın kaçmasından korkarsa, saftan kendisine uyabilecek bilgili ve ahlâklı birini çekebilir. Bunu da bulamazsa, imamın hizasında tek başına durur ve bu durumda kerâhet yoktur; çünkü özür hâli söz konusudur. Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâi‘de bunu belirtmiştir.

Mâlikîler: Safta yer bulamayan kişi, tek başına namaz kılar; saftan birini çekemez. Eğer çekerse, çekilen kişinin ona uymaması gerekir.

Şâfiîler (sahih görüşe göre): Boşluk bulamayan kişi, saftan birini yanına çekerek onunla saf tutmaya çalışmalıdır. Ancak çektiği kişinin kendisine uyacağından emin olmalıdır; aksi takdirde fitneye sebep olmamak için kimseyi çekmemelidir. Eğer birini çekerse, çekilen kişinin ona uyması müstehaptır; böylece hayır ve takvâda yardımlaşma sevabı kazanılır.

Hanbelîler: Safta yer bulamayan kişi, mümkünse imamın sağında durmalıdır. Bu mümkün değilse, saftan birini hafifçe öksürerek, konuşarak (örneğin “Biriniz geri gelsin de onunla saf yapayım” gibi) veya işaretle uyarmalıdır. Uyarılan kişinin geri gelmesi müstehaptır. Ancak birini çekerek uyarmak mekruhtur. Bahûtî, Şerhu Muntehe’l-İrâdât‘ta Hanbelî mezhebinin görüşünü şöyle açıklar: “Kişi safta boşluk bulamaz ve saf sıkı dizilmişse, imamın sağında durmalıdır (çünkü bir kişinin durma yeri burasıdır). Bu mümkün değilse, öksürerek, konuşarak veya işaretle birini uyarıp yanına alabilir. Uyarılan kişinin geri gelmesi gerekir; çünkü farz ancak bu şekilde tamamlanır. Birini çekerek uyarmak mekruhtur, çünkü izinsiz bir müdahaledir. Kölesi veya oğlu da yabancı gibidir. Ancak el-Muğnî’de, ihtiyaç durumunda (örneğin kalabalıkta secde için birinin sırtına veya ayağına basmak gibi) câiz olduğu belirtilmiştir.”

Allah en iyisini bilir.

YORUM:

Namaz kılan birini ön saftan arka safa çekmek diye bir şey var mı?

Camiye geldiniz, cemaatle namaz başlamış. Birinci saf dolu, arkanızda da kimse yok. İkinci safta tek başınıza kalıyorsunuz.

Mezheplere Göre Hüküm:
1. Hanefî Mezhebi:
Tek başına saf tutmak mekruhtur.

Eğer bir kişi gelip yanınıza durmazsa ve cemaatle kılmak istiyorsanız, imam rükûa gitmeden önce, ön saftan bir kişiyi yanınıza nazikçe çekebilirsiniz.

Ancak bu kişi itiraz etmeyip razı olmalı, çünkü çekilme anında rahatsızlık çıkarsa iki tarafın da namazı zarar görebilir.

Günümüzde bu bilgi yaygın olmadığı için sessizce tek başına kılmak daha uygundur.

2. Şâfiî Mezhebi:
Safa yalnız başına durmak tahrimen mekruhtur.

Bu durumda ön saftan bir kişiyi çekmek müstehaptır, hatta bazı âlimlere göre bu kişi çekilmeye itaat ettiğinde ecir kazanır.

Şâfiî mezhebine göre bu bir “sünneti ihya etme” durumudur.

3. Mâlikî Mezhebi:
Tek başına saf tutmakta sakınca yoktur.

Ön saftan kimseyi çekmeye gerek yoktur, hatta çekilen kişi buna uymamalıdır.

4. Hanbelî Mezhebi:
Şâfiî mezhebine benzer şekilde, tek başına saf tutmak mekruh kabul edilir. Bu yüzden kişi ön saftan birini çekebilir.

Hadis Kaynağı:
Resûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur:

“Bir kişi, safta yalnız kalırsa onun namazı yoktur.”
(Ebû Dâvûd, Salât 96; Ahmed b. Hanbel, Müsned, II, 322)

Bu hadis bazı âlimlerce namazın kabul edilmemesi anlamında değil, mekruhluk olarak anlaşılmıştır.

Zamanımızda Uygulama:
Nimet-i İslâm gibi bazı kaynaklar, halk arasında bu bilgilerin yaygın olmaması nedeniyle kimseyi çekmeden tek başına kılmanın daha evla olduğunu ifade eder.

Çünkü çekilen kişi bunu yadırgayıp ya da bozulup namazını bozabilir.

Pratik Öneri:
Saf boş değilse ve arka safta yalnızsanız, imam rükûya varmadan önce, ön saftan tanıdığınız birini yavaşça çekebilirsiniz.

Eğer insanlar bu meseleye yabancıysa veya rahatsızlık çıkacaksa, tek başınıza kılmak daha uygundur.

Namazdan sonra uygun bir dille bu sünneti cemaatle paylaşmak faydalı olur.

Dini Siteler

Konunun Arapça Metni:

ما هو حكم صلاة الرجل منفردا خلف الصف؟ وهل له أن يسحب أحد المصلين في الصف الذي أمامه أم يصلي منفرداً. وجزاكم الله خيراً.

الإجابــة
الحمد لله، والصلاة والسلام على رسول الله، وعلى آله وصحبه، أما بعد:

فصلاة المنفرد خلف الصفوف دون عذر صحيحة مع الكراهة، وتنتفي الكراهة بوجود العذر، وهذا مذهب جمهور الفقهاء: الحنفية، والمالكية، والشافعية، قال الكاساني في بدائع الصنائع وهو حنفي : ثُمَّ الصَّلَاةُ مُنْفَرِدًا خَلْفَ الصَّفِّ إنَّمَا تُكْرَهُ إذَا وَجَدَ فُرْجَةً فِي الصَّفِّ فَأَمَّا إذَا لَمْ يَجِدْ فَلَا تُكْرَهُ؛ لِأَنَّ الْحَالَ حَالُ الْعُذْرِ، انتهى، وقال الدسوقي في حاشيته على الشرح الكبير وهو مالكي : (وَ) جَازَ (صَلَاةُ مُنْفَرِدٍ خَلْفَ صَفٍّ) إنْ تَعَسَّرَ عَلَيْهِ الدُّخُولُ فِيهِ وَإِلَّا كُرِهَ وَيَحْصُلُ لَهُ فَضْلُ الْجَمَاعَةِ مُطْلَقًا،انتهى، وقال النووي في المجموع وهو شافعي : لَوْ صَلَّى مُنْفَرِدًا خَلْفَ الصَّفِّ مَعَ تَمَكُّنِهِ مِنْ الصَّفِّ كُرِهَ وَصَحَّتْ صَلَاتُهُ،انتهى، وذهب الحنابلة إلى أنه تبطل صلاة من صلى وحده ركعة كاملة خلف الصف منفرداً دون عذر، لحديث وابصة بن معبد : أن النبي صلى الله عليه وسلم رأى رجلاً يصلي خلف الصف وحده، فأمره أن يعيد رواه أحمد وأبو داود وابن ماجه والترمذي وقال: حديث حسن، وصححه الألباني.
وقال الجمهور: يؤخذ من حديث أبي بكرة عدم لزوم الإعادة .
وعليه، فإن الأمر الذي ورد في حديث وابصة بن معبد بالإعادة إنما هو على سبيل الاستحباب، جمعاً بين الدليلين.
وأما بيان كيفية تصرف المأموم ليجتنب الصلاة منفرداً خلف الصف فهي كما يلي:
من دخل المسجد وقد أقيمت الجماعة، فإن وجد فرجة في الصف الأخير وقف فيها، وإن وجد الفرجة في صف متقدم فله أن يخترق الصفوف ليصل إليها لتقصير المصلين في تركها.
ومن لم يجد فرجة في أي صف فقد اختلف الفقهاء فيما ينبغي أن يفعله حينئذ:
فقال الحنفية: ينبغي أن ينتظر من يدخل المسجد ليصطف معه خلف الصف، فإن لم يجد أحداً وخاف فوات الركعة جذب من الصف إلى نفسه من يعرف منه علماً وخلقاً، فإن لم يجد وقف خلف الصف بحذاء الإمام ولا كراهة حينئذ، لأن الحال حال العذر، هكذا ذكر الكاساني في بدائع الصنائع .
وقال المالكية: من لم يمكنه الدخول في الصف، فإنه يصلي منفرداً عن المأمومين، ولا يجذب أحداً من الصف، وإن جذب أحداً فعلى المجذوب أن لا يطيعه .
والصحيح عند الشافعية:أن من لم يجد فرجة ولا سعة، فإنه يستحب أن يجر إليه شخصاً من الصف ليصطف معه، لكن مع مراعاة أن المجرور سيوافقه، وإلا فلا يجر أحداً منعاً للفتنة، وإذا جر أحداً فيندب للمجرور أن يساعده لينال فضل المعاونة على البر والتقوى .
وقال الحنابلة: من لم يجد موضعاً في الصف يقف فيه وقف عن يمين الإمام إن أمكنه ذلك، فإن لم يمكنه الوقوف عن يمين الإمام فله أن ينبه رجلاً من الصف ليقف معه، وينبهه بكلام أو بنحنحة أو إشارة، ويتبعه من ينبهه ويكره عندهم تنبيهه بجذبه، قال البهوتي مبينا مذهب الحنابلة في كتابه شرح منتهى الإرادات : وَإِنْ لَمْ يَجِدْ فُرْجَةً وَوَجَدَ الصَّفَّ مَرْصُوصًا (فَعَنْ يَمِينِ الْإِمَامِ) يَقِفُ إنْ أَمْكَنَهُ لِأَنَّهُ مَوْقِفُ الْوَاحِدِ (فَإِنْ لَمْ يُمْكِنْهُ) الْوقُوفُ عَنْ يَمِينِ الْإِمَامِ (فَلَهُ أَنْ يُنَبِّهَ بِنَحْنَحَةٍ، أَوْ كَلَامٍ) كَقَوْلِهِ: لِيَتَأَخَّرْ أَحَدُكُمْ أُكَوِّنْ مَعَهُ صَفًّا وَنَحْوَهُ (أَوْ) يُنَبِّهَ ب (إشَارَةِ مَنْ يَقُومُ مَعَهُ) صَفًّا لِيَتَمَكَّنَ مِنْ الِاقْتِدَاءِ (وَيَتْبَعُهُ) أَيْ: يَلْزَمُ الْمُنَبِّهَ أَنْ يَتَأَخَّرَ لِيَقِفَ مَعَهُ لِأَنَّ الْوَاجِبَ لَا يَتِمُّ إلَّا بِهِ (وَكُرِهَ) تَنْبِيهُهُ ب (جَذْبِهِ) نَصًّا، لِأَنَّهُ تَصَرَّفَ فِيهِ بِغَيْرِ إذْنِهِ، وَعَبْدُهُ وَابْنُهُ كَأَجْنَبِيٍّ وَلَمْ يَحْرُمْ، بَلْ صَحَّحَ فِي الْمُغْنِي جَوَازَهُ لِدُعَاءِ الْحَاجَةِ إلَيْهِ، كَسُجُودٍ عَلَى ظَهْرِ إنْسَان، أَوْ قَدَمِهِ لِزِحَامٍ، انتهى.
والله أعلم.

BENZER KONULAR:

• Cemaatle namaza devam etme konusunda seçme sözler
• Cemaatle namaz Kılındığında Nasıl Niyet Edilir?
• Cemaatle namaz Kılarken Sübhaneke’yi Okuduktan Sonra Euzü Besmele Çekilir mi?
• Cemaatle namaz kılmanın önemi
• Kişi Eşi ve Çocuklarıyla Ailece Cemaatle namaz Kılabilir mi?
• Tümünü görüntüle.
• Dini soru sor Cevap Al
• Dini soru sor Cevap Al Sitesi Hakkında Bilgi
• Dini soru sor kimin?
• Dini soru sor imamlar cevaplıyor
• Dini soru sorabileceğim site arıyorum ?
• Tümünü görüntüle.