Paylaş
İran ve Dürzilik Arasındaki İlişki
Question
İran Şiilik Mezhebi ve Dürzilik Dini (Mezhebi)
İran ve Dürzilik arasındaki ilişki, tarihsel, dinî ve siyasi boyutları olan karmaşık bir konudur. İran, çoğunluğu Şii Müslüman olan bir ülke iken, Dürzilik ise kökenleri İsmaili Şiiliğine dayanan ancak zamanla ayrı bir dinî kimlik geliştiren bir inanç sistemidir. İşte İran ve Dürzilik arasındaki ilişkinin temel noktaları:
1. Dürziliğin Kökeni ve İran’la Tarihî Bağları
Dürzilik, 11. yüzyılda Fatımi Halifesi Hakim Bi-Emrillah döneminde ortaya çıkmış bir inançtır. Fatımiler, Şii İsmaili mezhebine mensuptu ve İran’da da İsmaili topluluklar bulunmaktaydı.
Dürziliğin kurucu figürlerinden biri olan Hamza bin Ali, İran kökenli bir düşünürdü. Ancak Dürzilik daha çok Lübnan, Suriye ve Filistin bölgelerinde yayılmıştır.
İran’daki İsmaili toplulukları ile Dürziler arasında tarihsel bir bağ olsa da, Dürzilik zamanla tamamen ayrı bir din hâline gelmiştir.
2. İran’ın Dürzilere Yaklaşımı
İran, resmî olarak bir Şii İslam devletidir ve Dürzilik gibi heterodoks inançlara resmî bir destek vermez. Ancak İran, bölgesel politikalarında bazen Dürzi topluluklarla dolaylı ilişkiler kurmuştur.
Örneğin, Suriye İç Savaşı’nda İran destekli gruplar, Esad rejimi yanında savaşırken, bazı Dürzi gruplar da Esad yanlısı cephede yer almıştır. Ancak Dürzilerin tamamı Esad’ı desteklemez; Lübnan’daki Dürziler daha çok batı yanlısı politikalar izlemiştir.
İran’ın Lübnan’daki en önemli müttefiki olan Hizbullah, zaman zaman Dürzi lider Velid Canbulat gibi figürlerle işbirliği yapsa da, Dürziler genel olarak Hizbullah’a mesafelidir.
3. Dürzilerin İran’a Bakışı
Dürziler, kapalı bir toplum yapısına sahiptir ve dinî inançlarını dışa açıklamazlar. İran’ın Şii ideolojisini yayma politikalarına genellikle temkinli yaklaşırlar.
Lübnan ve Suriye’deki Dürziler, İran’ın bölgedeki artan etkisinden endişe duyabilmektedir, çünkü kendi mezhepsel varlıklarını korumak isterler.
İsrail’deki Dürzi topluluğu ise genellikle İsrail devletiyle uyumlu bir ilişki içindedir ve İran’ın anti-Siyonist söylemlerine mesafelidir.
4. Sonuç
İran ve Dürzilik arasında doğrudan bir dinî veya siyasi ittifak yoktur. Tarihsel kökenlerindeki İsmaili bağlantıları dışında, Dürziler bağımsız bir dinî kimlik geliştirmişlerdir.
İran’ın bölgesel politikaları, bazen Dürzilerle dolaylı temaslar kurmasına yol açsa da, Dürzi toplumu genellikle İran’ın Şii eksenli politikalarına mesafeli durur.
Dürzilik, daha çok Orta Doğu’daki mezhepsel dengeler içinde kendine özgü bir konuma sahiptir ve İran ile ilişkileri de bu bağlamda şekillenmektedir.
İran-Dürzi Bağlantısı Araştırması
Şimdi İran’ın dini tarihi hakkında daha fazla bilgi edindiğime göre, bir sonraki adımda İran ve Dürziler arasındaki olası tarihi etkileşimleri ve bağlantıları araştırmaya odaklanacağım. Bu iki topluluk arasında doğrudan bir ilişki olup olmadığını veya dolaylı etkileşimlerin nasıl gerçekleşmiş olabileceğini inceleyeceğim.
İran ve Dürzilik Arasındaki Bağlantı
İran ve Dürziler arasındaki doğrudan tarihi etkileşimlere dair sınırlı bilgiye ulaştım. Ancak Dürzi inancının kökeni olan İsmaililik üzerinden bir bağlantı olabileceği düşüncesindeyim. Fatımi Halifeliği döneminde ortaya çıkan Dürzi inancı, İran’da da varlığı bilinen İsmaililik ile ilişkiliydi. Bu durum, dolaylı bir etkileşim veya ortak bir düşünsel miras anlamına gelebilir.
İsmailiğin Rolü
Bu nedenle, İran’daki İsmaililik tarihini ve bunun Fatımi Halifeliği ve Dürzi inancının ortaya çıkışıyla olan ilişkisini daha derinlemesine incelemeye karar verdim. Bu bağlantı, iki topluluk arasındaki potansiyel göçler veya siyasi ittifaklar hakkında da ipuçları sunabilir.
Sonuç olarak, Dürziliğin ortaya çıkışı iran şii mezhebi ismailiyye olsada, İranda Dürzilik mezhebi bulunmaz.
Dürzîlik İran’da yaygın mı? Hayır. Dürzîler İran’da hemen hemen yoktur. Dürzî nüfus daha çok Suriye, Lübnan, İsrail ve Ürdün’de bulunur.
İran’ın Dürzilere Bakışı
İran’ın resmi ideolojisi, Şiilik üzerine kurulu olduğundan, Dürzilik gibi heterodoks inanç sistemlerine mesafeli bir yaklaşım sergiler. Dürzilerin kapalı cemaat yapısı ve inançlarının gizli tutulması, İran’ın Dürzi toplumuyla derin bir bağ kurmasını zorlaştırır. Ayrıca, Dürzilerin İsrail’le olan ilişkileri, özellikle İsrail’deki Dürzilerin orduya katılımı, İran’ın “Direniş Ekseni” politikasıyla çelişir. Bu durum, İran’ın Dürzilere yönelik herhangi bir sempatiyi sınırlayan bir faktördür
BENZER KONULAR:
- Durzilik: Kökeni, İnançları, Nüfusu ve Coğrafi Dağılımı
- Dürzilik ne demek? Kısaca
- İtikadi islam fırkaları
- Mezhep değişiklikleri
- Hanefi ile Alevi evlenebilir mi
- Tümünü görüntüle.
- Şia (Şiilik) Ne Demek? Kısaca
- Şia mezhebi nedir? Şii mezhebi hakkında bilgi kısaca
- Şii ve Sünni evlenebilir mi?
- Şii’lerin tam olarak inandıkları nedir?
- Şii ile Evlilik
- Tümünü görüntüle.
Answer ( 1 )
İran’daki Şiilik mezhebi ile Dürzilik dini arasında tarihsel, doktrinel ve politik açılardan belirgin farklar bulunmaktadır. Her ne kadar her ikisi de İslamî geleneklerden türemiş olsa da, Dürzilik daha ezoterik ve kapalı bir yapıya sahiptir, Şiilik ise özellikle İran’da hâkim olan ve devleti şekillendiren bir mezheptir.
1. İran ve Şiilik (On İki İmam Şiiliği / İmamiyye)
a. Temel İnançlar
İran, 16. yüzyılda Safevîler döneminde resmî mezhep olarak İmamiyye Şiiliğini (Caferilik) benimsedi.
İmamiyye Şiiliği, Hz. Ali’yi ilk imam ve onun soyundan gelen 12 imamı meşru dini liderler olarak kabul eder.
Son imam (Mehdi) “gaybet” halindedir ve kıyamet öncesi döneceğine inanılır.
İran’daki teokratik rejim bu inanç üzerine şekillendirilmiştir; Ayetullahlar gibi dinî liderler toplumda ve devlette güçlü bir konuma sahiptir.
b. Devlet ve Din İlişkisi
İran İslam Cumhuriyeti, Şii ilahiyatçılar tarafından yönetilen bir dinî devlettir.
Şiilik, sadece bireysel ibadet biçimi değil, devletin ideolojik temelidir.
2. Dürzilik
a. Köken ve İnançlar
Dürzilik, 11. yüzyılda Mısır’daki Fatımi Halifesi el-Hâkim bi-Emrillah’ın ilahi bir figür olarak kabul edilmesiyle başlayan ezoterik bir inanç sistemidir.
Kurucuları arasında Hamza ibn Ali ve Nashtakin el-Darazi yer alır.
Dürzilik, Şiiliğin özellikle İsmailiyye kolundan etkilenmiştir ancak zamanla İslam’dan önemli ölçüde ayrılmıştır.
Reenkarnasyon, Tanrı’nın insan suretinde zuhur edebileceği inancı, taqiyya (inancı gizleme) gibi öğeler taşır.
Dürziler, kendilerini ayrı bir din olarak tanımlar, Kur’an dışındaki kutsal metinleri vardır ve genellikle evlilik, din değiştirme gibi konularda son derece kapalıdırlar.
b. Coğrafya ve Yapı
Dürziler ağırlıklı olarak Lübnan, Suriye ve İsrail’de yaşar.
Kapalı toplum yapısı ve sır odaklı ibadet biçimi nedeniyle detaylı bilgi sınırlıdır.
3. İran ve Dürzilik Arasındaki İlişki
a. Teolojik Farklılıklar
Şiilik (İran’da) ortodoks bir mezhep olarak, İslami hükümlerin şeriat çerçevesinde uygulanmasını savunur.
Dürzilik ise şeriatı terk etmiş, alegorik ve mistik bir yoruma dayanan bir inanç sistemidir.
Dürziliğin heterodoks yapısı, İmamiyye Şiiliği tarafından “bidat” olarak görülür ve kabul edilmez.
b. Siyasi ve Diplomatik İlişkiler
İran, Ortadoğu’daki Şii grupları desteklemekle bilinirken, Dürzilerle doğrudan güçlü bir siyasi ittifakı bulunmamaktadır.
Dürziler çoğunlukla kendi yerel liderlikleriyle hareket eder (örneğin Lübnan’daki Velid Canbolat gibi).
İran zaman zaman bölgesel taktikler çerçevesinde Dürzi unsurlarla dolaylı temas kurabilir, fakat mezhepsel yakınlık temelinde bir ittifak söz konusu değildir.
Özet