Paylaş
Durzilik: Kökeni, İnançları, Nüfusu ve Coğrafi Dağılımı
Question
Dürzilik Nedir, Dürziler Kimlerdir? Dürziliğin İnancı ve Tarihi
Durzilik nedir, durziler kimlerdir, çıkış tarihleri, inançları, nüfusları ve nerede yaşadıkları
Durzilik (Dürzîlik), 11. yüzyılda Fatımi Halifesi Hâkim Biemrillah döneminde Mısır merkezli olarak ortaya çıkan, İslam’dan türemiş ancak zamanla İslam’dan ayrılmış ezoterik ve gizemci bir inanç sistemidir. Bu inancı benimseyenlere “Dürzîler” (Arapça: الدروز, ed-Dürûz) denir. Durzîler, geleneksel Sünnî veya Şiî İslam anlayışlarının dışında kalmaları sebebiyle İslam dünyasının genelinde “aykırı mezhep” olarak değerlendirilmiştir.
Tarihî Arka Plan ve Çıkış Süreci
Durzilik, 11. yüzyılın başlarında Fatımi Halifesi Hâkim Biemrillah’ın ilah ilan edilmesiyle ortaya çıkmıştır. Bu inanç, özellikle Hamza ibn Ali ibn Ahmad, Muhammed b. İsmâil ed-Darazî ve Bahauddin el-Mukaddem gibi figürler tarafından şekillendirilmiştir.
İlk olarak Mısır’da başlayan bu hareket, resmi olarak 1017 yılında tebliğ edilmeye başlanmıştır. Ancak, Halife Hâkim’in kaybolması (veya öldürülmesi) sonrasında Fatımi yönetimi bu hareketi bastırmış ve destekçileri Levant bölgesine (Lübnan, Suriye) göç etmiştir.
İnanç Sistemi
Durzilik inancı çok katmanlı, mistik ve ezoteriktir. Temel bazı inanç esasları şunlardır:
1. Monoteizm ve Tevhid
Durzilik, görünüşte tevhid temelli bir inanç sistemine sahiptir. Ancak Tanrı anlayışları klasik İslam’daki gibi değildir. Halife Hâkim Biemrillah’ın Tanrı’nın tecellisi olduğuna inanılır.
2. Reenkarnasyon
Dürzîler, ölümden sonra ruhun başka bir bedende yeniden doğduğuna (tenasüh) inanırlar. Bu inanç, cennet ve cehennem fikrinin yerine geçer.
3. Kitaplar ve Dinî Metinler
Kur’an’a saygı gösterilse de, onun zahirî (görünen) anlamının yetersiz olduğu kabul edilir. Bu nedenle el-Hikmet el-Şerîfe adlı, sadece Dürzîlerin okuyabileceği ezoterik kitapları vardır.
4. Beş İlke (Hudud) İnancı
Durzîler, Tanrı’nın bilgeliğini temsil eden beş manevi prensip olduğuna inanırlar:
Akıl
Nefs
Kelime (Logos)
Sebep
Zaman
5. İbadet ve Dinî Uygulamalar
Durzîlik’te cami, ezan, namaz, oruç gibi klasik İslam ibadetleri uygulanmaz. Dürzîler genellikle kapalı ibadetlerde bulunur, dinî törenleri yalnızca inançta yüksek seviyeye ulaşanlara açıktır.
Sosyal Yapı ve Gizlilik
Durzî toplumu iki ana sınıfa ayrılmıştır:
Uqqal (akıllılar): Dinî metinleri okuyabilen, manevî eğitim almış kesim.
Cuhhal (cehalet halkı): Halkın büyük kısmı bu sınıftadır, inancın sırlarına vakıf değildir.
Bu ayrım, Dürzîliğin gizli öğreti karakterini yansıtır. Din değiştirmek neredeyse imkânsızdır; ne Dürzîlikten çıkışa ne de girişe izin verilir.
Nüfus ve Coğrafi Dağılım
2024 itibarıyla dünyadaki Dürzî nüfusu yaklaşık 1 milyon civarındadır. Dürzîler yoğun olarak şu ülkelerde yaşarlar:
Lübnan: En büyük Dürzî nüfus buradadır (yaklaşık 250.000–300.000). Siyasi ve sosyal olarak etkilidirler. Lübnan Cumhuriyeti’nde bazı kilit pozisyonlar Dürzîlere ayrılmıştır.
Suriye: Yaklaşık 500.000 Dürzî yaşamaktadır. Özellikle Suveyda bölgesinde yoğundurlar.
İsrail: 140.000 civarında Dürzî vardır. İsrail vatandaşı olup askerlik yaparlar.
Ürdün: Yaklaşık 20.000 Dürzî yaşar.
Göçmen topluluklar: ABD, Kanada, Avustralya gibi ülkelerde göçmen Dürzî topluluklar bulunmaktadır.
İslam Açısından Değerlendirme
Durzilik, temel İslamî esaslara aykırı inançlar içerdiği için Sünnî ve Şiî âlimler tarafından İslam dışı bir inanç olarak değerlendirilmiştir. Diyanet İşleri Başkanlığı da Durzîliği İslam mezhebi olarak görmez ve tevhid inancından sapmış bir batıl akım olarak nitelendirir.
Sonuç
Durzîlik, İslamî gelenekten türemiş olmasına rağmen, zamanla özgün bir inanç sistemine dönüşmüştür. Ezoterik yapısı, mistik yorumları ve kapalı toplum yapısıyla dikkat çeken bu inanç, günümüzde de gizemini koruyan azınlık dini kimliklerinden biridir. Modern Ortadoğu siyasetinde özellikle Lübnan ve İsrail’de sosyo-politik etkileri olan bir topluluk olarak varlığını sürdürmektedir.
Kaynakça:
Diyanet İslam Ansiklopedisi, “Dürzîlik” maddesi
Kamal Salibi, The Modern History of Lebanon
Sami Makarem, The Druze Faith
Britannica, “Druze” maddesi
ÖZET OLARAK:
Dürzilik ve Dürziler
1. Dürzilik Nedir?
Dürzilik (Arapça: الدروز, al-Durūz), 11. yüzyılda İslam’ın Şii-İsmaili mezhebinden doğan, ancak zamanla bağımsız bir din haline gelen inanç sistemidir. Dürziler, kendilerini “Muvahhidun” (Tek Tanrı’ya inananlar) olarak adlandırır. İnançları, İslam, Hristiyanlık, Yahudilik, Gnostisizm ve antik Yunan felsefesinden unsurlar içerir.2. Dürzilerin Tarihi
Kurucu: Dürziliğin temelleri, Fatımi halifesi El-Hakim Bi-Emrillah (996-1021) döneminde atıldı. Onun tanrısallığını savunan Hamza bin Ali ve Muhammed ed-Derezi (Dürzi ismi buradan gelir) tarafından sistemleştirildi.Gelişim: Hakim’in 1021’de gizemli bir şekilde ortadan kaybolmasından sonra Dürziler, Lübnan dağlarına çekilerek kapalı bir toplum oluşturdu.
Osmanlı Dönemi: Dürziler, Osmanlı İmparatorluğu’nda özerk bir statüye sahipti ve çoğunlukla Lübnan, Suriye ve Filistin’de yaşadılar.
Modern Dönem: Bugün Lübnan, Suriye, İsrail ve Ürdün’de önemli bir azınlıktır.
3. Dürzilerin İnançları
Temel Prensipler:Tek Tanrı inancı (Allah’ın El-Hakim’de tecelli ettiğine inanırlar).
7 Emir: Doğru söz, kardeşlik, ibadet, haramlardan kaçınma, teslimiyet, razı olma ve ilahi iradeye boyun eğme.
Reenkarnasyon (Tenâsüh): Ruhun sürekli olarak yeni bedenlerde doğduğuna inanırlar.
Gizlilik: Dürzi öğretileri (“Hikmet” bilgisi) yalnızca “Ukkal” (bilgili olanlar) tarafından bilinir; “Cuhhal” (cahiller) ise sıradan inançlılardır.
Kutsal Metinler:
Risâle’l-Hikme (Hikmet Risaleleri) temel kutsal metinleridir.
İncil, Tevrat ve Kur’an’ı da saygıyla karşılarlar, ancak kendi yorumlarına göre anlarlar.
4. Dürzilerin Nüfusu ve Yaşadıkları Yerler
Toplam Nüfus: Yaklaşık 1-1,5 milyon arası.Ülkelere Göre Dağılım:
Lübnan: 250-300 bin (özellikle Şuf Dağları’nda).
Suriye: 600-700 bin (Cebel-i Dürüz bölgesi).
İsrail/Filistin: 150 bin (Celile ve Carmel Dağı).
Ürdün: 20-30 bin.
Diaspora: ABD, Kanada, Avustralya ve Latin Amerika’da küçük topluluklar bulunur.
5. Dürzilerin Sosyal Yapısı
Kapalı Toplum: Dürzilik, dışarıdan kabul etmeyen bir dindir. Evlilik genellikle topluluk içinde yapılır.Siyasi Rol: Lübnan’da önemli bir siyasi güçtür (Örneğin, Lübnan’ın eski lideri Velid Canbulat bir Dürziydi).
Askeri Gelenek: Tarih boyunca güçlü bir savaşçı kültürüne sahip olmuşlardır.
6. Dürziler ve Diğer Dinler
İslam’la İlişkisi: Dürziler, İslam’ın bir mezhebi olarak görülmez; ayrı bir dindir.Diğer Dinlerle İlişki: Genellikle hoşgörülü bir tavırları vardır, ancak inançlarını dışarıya açıklamazlar.
Sonuç
Dürzilik, kökenleri İslam’a dayanan ancak kendine özgü inançları olan ezoterik bir dindir. Kapalı bir toplum yapısına sahip olmaları, inançlarını gizli tutmaları ve reenkarnasyon gibi farklı doktrinleriyle dikkat çekerler. Bugün özellikle Ortadoğu’da etnik-dini bir azınlık olarak varlıklarını sürdürmektedirler.
BENZER KONULAR:
Answers ( 2 )
Durzilik: Kökeni, İnançları, Nüfusu ve Coğrafi Dağılımı
1. Kökeni:
Durzilik (ya da Dürzîlik), 11. yüzyılın başlarında, Mısır’daki Fâtımî Halifesi el-Hâkim Biemrillah döneminde İsmailiyye Şiiliği’nden ayrılarak ortaya çıkmış bir mezhep ve topluluktur. Adını, inançlarını yaymaya çalışan vaizlerden biri olan Muhammed ed-Dürzî’den almıştır, ancak esas kurucu figür olarak Hamza bin Ali sayılır. Zamanla, yeni mürit kabul etmeyi bırakarak kapalı bir topluluk hâline gelmişlerdir.
2. İnançları:
Durzî inancı hem İslami öğeler hem de Yeni Eflatunculuk, Gnostisizm ve bazı Hristiyanlık etkileri taşır. Temel inançları arasında:
Tanrı’nın tecellisi: Tanrı’nın, Halife el-Hâkim’de tecelli ettiğine inanırlar.
Gizli öğreti: Öğretileri genellikle gizlidir ve yalnızca inançta yüksek seviyeye ulaşanlara açıklanır.
Reenkarnasyon: Ruh göçüne inanırlar. İyi ya da kötü davranışlara göre ruh başka bir bedende yeniden dünyaya gelir.
Beş temel ilke: Doğruluk, kardeşlik, yardımseverlik, Allah’a ibadet ve manevi temizlik gibi beş ahlaki ilke üzerine kurulu bir etik anlayışları vardır.
Durzîler, İslam’ın beş şartını uygulamazlar (namaz, oruç, hac vb.) ve kendi içlerinde çok farklı bir dini yapıya sahiptirler.
3. Nüfusu:
Durzîlerin dünya genelindeki nüfusu yaklaşık 1-2 milyon arasındadır. Topluluk kapalı olduğu için sayıları çok fazla artmamaktadır. Yeni kişilerin dine kabulü yoktur; yalnızca Durzî anneden doğan çocuklar Durzî kabul edilir.
4. Coğrafi Dağılımı:
Durzîler özellikle Levant bölgesinde yaşarlar. En yoğun olarak:
Lübnan: En büyük Durzî nüfusu buradadır. Ülke siyasetinde etkili bir azınlık olarak tanınırlar.
Suriye: Özellikle Süveyda bölgesinde (Jebel el-Dürûz) yoğun nüfusa sahiptirler.
İsrail: İsrail vatandaşı Durzîler, askerlik yaparlar ve toplumda önemli bir azınlık olarak yer alırlar.
Ürdün: Daha az sayıda Durzî yaşar.
Not: Durzîlik misyonerlik yapmayan, kapalı bir topluluktur. Dışarıdan dine giriş mümkün değildir. Bu yüzden hem dini hem de sosyal yapıları büyük ölçüde içe dönüktür.
Durzilik Nedir? Dürzîler Kimlerdir?
Durzilik, 11. yüzyılda Mısır’da ortaya çıkan, İslam’ın Şii-İsmailî kolundan türeyen ancak zamanla İslam’dan ayrılarak özgün bir inanç sistemi haline gelen ezoterik bir mezhep/topluluktur. Bu inanç sistemine bağlı olanlara Dürzî (çoğulu Dürzîler veya Durzîler) denir. Günümüzde azınlık bir topluluk olmalarına rağmen tarih boyunca Ortadoğu’da önemli bir sosyal ve siyasi rol oynamışlardır.
Tarihi Kökenleri ve Çıkış Tarihi
Durzilik, 11. yüzyılın başlarında, Fatımi Halifesi el-Hakim Biemrillah döneminde, onun tanrısal bir varlık olduğuna inanan bazı İsmailî grupların ayrılmasıyla doğmuştur. Bu fikirlerin yayılmasında önemli rol oynayan kişiler şunlardır:
Hamza ibn Ali ibn Ahmad: Durziliğin başlıca kurucusu ve sistemleştiricisi kabul edilir.
Muhammed ed-Darazî: Mezhebin adının kaynağıdır. Ancak görüşleri radikal bulunduğu için daha sonraları mezhepten dışlanmıştır.
Durziliğin ortaya çıkışı 1021 yılında el-Hakim Biemrillah’ın ortadan kaybolmasından sonra resmiyet kazanmış, onun “gayb”e çekildiğine ve bir gün geri döneceğine inanılmıştır. Dürzîler bu inançla birlikte İslam’dan ayrışarak kapalı bir dini topluluk haline gelmiştir.
İnanç Sistemleri
Durzilik, birçok farklı inançtan unsurlar taşıyan gizemli (mistik) ve felsefî bir sistemdir. Temel inançları şu şekilde özetlenebilir:
1. Tevhid (Birlik İnancı)
Dürzîler kendilerini “Ehlü’t-Tevhid” yani “Birlik Ehli” olarak adlandırır.
Allah’ın mutlak, görünmez ve aşkın olduğuna inanırlar, fakat el-Hakim Biemrillah’ın bu ilahi hakikatin tecellisi (zuhuru) olduğuna inanırlar.
2. Reenkarnasyon
Ruhun bir bedenden başka bir bedene geçerek sürekli yaşadığına inanırlar.
Cennet ve cehennem anlayışları ruhun ilerlemesi veya gerilemesiyle ilgilidir, mekânsal değil, ruhsal durumlara dayanır.
3. Gizlilik (Takiyye ve Batınîlik)
İnanç esasları sadece inançlı ve “hak eden” kişilere açıklanır. Dışarıya kapalıdırlar.
Takiyye uygulayarak inançlarını gizlemek zorundadırlar. Dışarıya Müslüman, Hristiyan ya da başka bir inançtan gibi görünebilirler.
4. İbadet ve Şeriat
Klasik İslamî ibadetlerin çoğu terk edilmiştir. Namaz, oruç, hac gibi ibadetleri uygulamazlar.
Kendi içlerinde ahlaki kurallar ve topluluk değerleriyle yaşarlar.
5. Kutsal Kitapları
“Kitab el-Hikme” (Hikmet Kitabı) en kutsal metinleri olarak kabul edilir.
Dürzîler Kur’an’ı da kabul eder; fakat onu batınî ve sembolik yorumlarla açıklarlar.
Dürzî Nüfusu ve Yaşadıkları Yerler
Dürzîler azınlık bir topluluk olup toplam sayıları yaklaşık 1 milyon ile 1.5 milyon arasında tahmin edilmektedir. En yoğun oldukları bölgeler:
Lübnan: En büyük Dürzî nüfusu burada bulunur. Lübnan siyasetinde etkili roller oynarlar.
Suriye: Özellikle Süveyda bölgesinde yaşarlar.
İsrail: İsrail vatandaşı Dürzîler, diğer Arap gruplardan farklı olarak zorunlu askerlik yaparlar.
Ürdün: Az sayıda Dürzî yaşamaktadır.
Göçmen Nüfus: Amerika, Kanada, Avustralya gibi ülkelere göç eden küçük Dürzî toplulukları da bulunmaktadır.
Dürzîlikte Kadın-Erkek Eşitliği ve Toplumsal Yapı
Dürzîlikte kadın ve erkekler inanç açısından eşit kabul edilir. Kadınlar da dini lider olabilir. Toplumları genel olarak kapalıdır, Dürzî olmayanlarla evlilik yasaktır. Topluluk, iki sınıfa ayrılır:
Ukkal (Akıllılar): Dini sırları bilen, inanç kurallarını öğrenmiş azınlık.
Cuhhâl (Cahiller): Günlük hayatı sürdüren, sırları bilmeyen çoğunluk.
İslam Açısından Durzilik
Durzilik, İslam’dan doğmuş olsa da günümüzde İslam’ın temel esaslarından uzaklaşmış ve İslam dışı bir mezhep olarak kabul edilmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı da Dürzîliği İslam dışı bir inanç olarak değerlendirir:
Diyanet’in Fetvası:
“Dürzîlik, İslam’ın temel inanç esaslarını terk etmiş, reenkarnasyon gibi İslam dışı inançları benimsemiş, batınî ve gizli öğretileri olan, İslam’dan ayrılmış bir topluluktur.”
Sonuç
Durzilik, İslam tarihinde ortaya çıkan en farklı ve kapalı yapıya sahip mezheplerden biridir. Dürzîler bugün bile inançlarını sır gibi saklamaya devam ederken, siyasi ve kültürel anlamda yaşadıkları ülkelerde etkili bir azınlık olarak varlıklarını sürdürmektedirler. Reenkarnasyon, batınîlik, kapalı ibadet yapıları ve kendi kutsal metinleri ile Durzilik, klasik anlamda bir din olmasa da sosyolojik olarak ayrı bir dini kimlik taşımaktadır.