Paylaş
Dinimizde taksitli-alışveriş yapmanın hükmü
Question
Taksitli Alış Verişler
SORU: Taksitli alış-verişler haram mıdır? Taksitle satılan eşyanın fiyatında oluşan fazlalık için ne dersiniz?
CEVAP: Alışveriş ya peşin veya belli bir süreye kadar veresiye ile yapılır. İslâm hukukçuları bu iki tür alış verişin de helal olduğuna kesin hüküm vermişlerdir. Açıktır ki taksitli alış-verişler veresiye nevinden olan alış-veriştendir. Şer’an verilen hüküm ve fetva şudur ki: alışverişte süre belli olursa, şüphesiz o alış-veriş caizdir çünkü o murabaha nevinden olan bir alış veriştir. Bunda caiz olan şey ise, süre mukabilinde şart koşulan fiyattaki fazlalıktır.
Bundan da anlaşılıyor ki, bir malı -sürenin belli olması şartıyla-peşin fiyattan fazlaya veresiye vermek caizdir.
Ancak bu hususta başka bir fetva daha vardır: Alış-veriş peşin olarak zaten caizdir. Belli bir süre için veresiye alış-verişler de caizdir. Mesela bir insan bir çuval gübreyi ikiyüz elli kuruşa peşin fiyatla alsa, aynı gübreyi veresiye olarak alım süresinden dört ay sonra mukabilini almak üzere- dörtyüz kuruşa satabilir. Bu alış-veriş caizdir, bunda hiç bir şüphe yoktur. Çünkü bu tür alış-verişler murabaha (yani kârlı alış-veriş) nevine giriyor. Bu tür alış veriş şer’an caiz olan alış-veriş-lerdendir. Murabaha alış-verişi, süre mukabilinde fiyatta fazlalık (kâr) istenen alış-veriş türüdür. Çünkü süre her ne kadar mal değilse de, murabaha konusunda, hıyanet şüphesinden sakınmak için mal gibi kabul edilmiştir. Ancak bu fazlalık fahiş olursa, insanların mallarını batıl yollarla yemeye benzer ki, bunun İslâm’da yeri yoktur.
Benzeri konular:
Answer ( 1 )
Dinimizde taksitli alışverişin hükmü, İslam’ın genel ilkeleri ve ekonomik düzeni göz önünde bulundurularak belirlenir. İslam, bireylerin adaletli, dürüst ve helal yollardan ticaret yapmalarını teşvik eder. Taksitli alışveriş, İslam’ın bu temel ilkeleriyle çelişmediği sürece genellikle caiz (yasal) kabul edilir, ancak bazı şartlar altında dikkat edilmesi gereken noktalar vardır.
Taksitli Alışverişin Şartları
Taksitli alışverişin helal olabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir:
Faiz Olmamalıdır:
İslam’da faiz (riba) kesinlikle haramdır. Eğer taksitli alışverişte, ödeme süresi uzatıldığında ekstra faizli bir ödeme yapılması söz konusuysa, bu durum haram olur. Yani, malın peşin fiyatı ile taksitli fiyatı arasında fark, faiz veya herhangi bir ek maliyet olarak addedilemez. Bu durumda faizli bir işlem olur ve caiz değildir.
Taksitler ve Vade Belirli Olmalıdır:
Taksitli alışverişte, ödeme taksitlerinin ve süresinin açıkça belirlenmiş olması gerekir. Taksitlerin gecikmesi durumunda borçludan ek bir ödeme talep edilmesi, faizli bir uygulama anlamına gelir ve bu da haram olur.
Malın Mülkiyetinin Satıcıya Ait Olması:
Alışveriş sırasında malın mülkiyetinin, ödeme tamamlanana kadar alıcıya geçmemesi gerekebilir. Ancak, satışın tamamlanmasından sonra malın gerçek mülkiyetinin alıcıya geçtiği kabul edilir.
Şeffaflık ve Dürüstlük:
Alıcı ve satıcı arasında dürüst ve şeffaf bir anlaşma olmalıdır. Taksitli satışlarda her iki taraf da şartları ve ödeme planını açıkça bilmelidir. Yanıltıcı bilgi veya dolandırıcılık yapılması, ticaretin haram hale gelmesine yol açar.
İslam Hukukunda Taksitli Alışverişin Uygulamaları
Taksitli alışverişin İslam’da caiz olup olmadığı konusunda bazı görüş ayrılıkları olabilir, ancak genel kabul, faizsiz ve şeffaf bir şekilde yapılması şartıyla caiz olduğudur. Bu tür alışveriş, alıcıların malı hemen alıp, ödemelerini zamanla yapabilmesine olanak tanır. Ancak, bazı İslam alimleri, özellikle faiz oranlarının yüksek olduğu veya ödeme şartlarının belirsiz olduğu durumlarda taksitli alışverişin hoş karşılanmayabileceğini ifade edebilir.
Faizsiz Taksitli Alışveriş Uygulamaları
Son yıllarda faizsiz taksitli alışveriş konusunda bazı alternatifler geliştirilmiştir. Bu uygulamalarda, örneğin katılım bankaları veya faizsiz finansman yöntemleriyle yapılan satışlarda, herhangi bir faizli ödeme talep edilmeden taksitlendirme yapılabilir. Bu tür satışlar, İslam’ın faiz yasağına uygun olduğu için dinen caiz kabul edilir.
Sonuç
Taksitli alışveriş İslam’da temelde caizdir, ancak bazı şartlar yerine getirilmelidir. Faiz olmamalı, ödeme koşulları açık olmalı, ve herhangi bir aldatmaca veya hile yapılmamalıdır. Eğer faiz uygulanmıyorsa, taksitli alışveriş, alıcıların daha kolay bir şekilde ihtiyaçlarını karşılamalarına imkan tanıyabilir ve İslam’ın ticaretle ilgili adalet anlayışına uygun olur.