ŞEYTAN

Arapça Şeytan isminin yazılışı: الشيطان

Allah’a karşı gelerek kötülüğün sembolü olan ve dünya hayatında insanı yoldan çıkarmaya çalışan varlıktır

Allah Teâlâ kâinatı yaratmış ve orada çeşitli varlıklar meydana getirmiştir. Bunlar içinde insan tarafından algılanabilen varlıklar bulunduğu gibi, melekler ve cinler gibi duyu organlarıyla algılanamayan ancak varlıkları Kur’ân-1 Kerim’de kesin biçimde haber verilenler de vardır. Şeytan da âyet ve hadislerde hakkında bilgi verilen fakat insanın duyular vasıtasıyla farkına varamadığı ruhani bir varlıktır. Bu sebeple onun varlığına ve âyetlerde belirtilen özelliklerine inanmak her mümin için zorunlu bir husustur. Şeytanın ruhani varlık olması, ruhani kavramının zaman zaman ifade ettiği “yüce, değerli” anlamını değil, duyularla algılanamamasını ifade eder. Şeytan da insanlar gibi ölümlü bir varlıktır, belirli bir ömrü vardır, eceli geldiğinde ölür.

Şeytanın Varlığı ve Mahiyeti

Allah’ın yarattığı akıl ve bilinç sahibi varlıklar en temelde üçe ayrılır: İnsan, melek ve cin. Bunlar içerisinde melekler günah işlemeyen, mutlak iyi karakterli ve daima Allah’a itaat eden varlıklar olduğu için onlara yönelik teklif (dinî yükümlülük) diğer ikisinden farklılık gösterir. İnsanlar ve cinler ise irade sahibi varlıklar oldukları için iyi ya da kötü fiilleri yapabilecek kapasiteleri vardır ve bu sebeple de karşılığında mükafat veya ceza bulunan bir imtihan ve teklifle yükümlüdürler. Nitekim “Ben cinleri ve insanları, ancak bana kulluk etsinler diye yarattım” (ez-Zariyat 51/56), “Ey cinler ve insanlar topluluğu! İçinizden, size âyetlerimi anlatan ve hesap vereceğiniz bu günle karşılaşacağınızı söyleyerek sizi uyaran peygamberler gelmedi mi?” (el-En’am 6/130), “Ey insanlar ve cinler! Yakında sizin hesabınıza bakacağız” (er-Rahmân 55/31) gibi âyetler insanlar gibi cinlerin de ilahi emir ve yasaklarla yükümlü olduğunu ve bunlardan dolayı kıyamet günü hesaba çekileceklerini açıkça bildirmektedir. Cinlerin insanlardan farkı, insan gibi topraktan değil de, ateşten yaratılmış olmalan hasebiyle insanın duyu organları tarafından algılanamayan varlıklar olmalarıdır. Ancak cinler de tıpkı insanlar gibi, iyi-kötü, mümin-kâfir şeklinde ikiye ayrılmaktadır. İşte şeytan, cinlerin küfre sapmış, bâtıla yönelmiş ve haktan ayrılmış grubudur. İblis ise şeytanın bütün nitelikleriyle müşahhaslaştığı bir ferttir ve aynı zamanda haktan sapmış bütün kötü cinlerin de başıdır. Diğer bir deyişle, şeytanlığın bütün özelliklerini taşıyan İblis bütün şeytan taifesinin lideridir. Kur’an-ı Kerim’de şeytanın cinlerden olduğunu bildiren âyet de bunu göstermektedir (el-Kehf 18/50).

Cinlerin ateşten yaratılmış olması gibi (bk. el-Hicr 15/27; er-Rahmân 55/15), şeytan da ateşten yaratılmıştır (el-A’raf 7/12; Müslim, “Zühd”, 60; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, VI, 153, 168). İnsanın topraktan, meleklerin nurdan yaratılması gibi, şeytanın da ateşten yaratılmış olduğunun söylenmesi ve diğerleri gibi kendisinin yaratılışına temel olan bir maddenin belirtilmiş olması, şeytanın kötülüğü anlatan soyut bir sembol olmayıp fiili varlığı olan bir mahluk olduğunu göstermektedir. İslam âlimlerinin çoğunluğu şeytanın da bir bedene sahip olduğunu, bu bedenin latif yani görünmeyen ve duyu organlarıyla idrak edilemeyen bir beden olduğunu söylemişlerdir.

Şeytanı bu dünyada asli suretiyle sadece peygamberler görebilir. Ancak onun çeşitli şekillere bürünüp (temessul) insanlara görünmesi mümkündür. Temessül ederek görünmesi nadir olduğu gibi, görülen şeyin şeytan olduğunu anlamak da ancak sağlam delillere muhtaçtır.

Kaynak: Temel islam ansiklopedisi cilt 7

BENZER KONULAR:

• • Şeytanın İsyanı

  • Şeytanın Saptırması ve Tuzakları

  • Şeytanın Yaratılış Hikmeti

  • Şeytanın Vesveselerinden Korunma

• Şeytan Kimdir?
• Şeytanın Dostları Kimlerdir? 
• ilk kafir kimdir
• İblis kimdir? İblisin anlamı