ŞAFİİ’DE NAMAZIN ŞARTLARI

Namaza Başlamadan Önce Gerekli Olan Şartlar

Namaza başlamadan önce gerekli olan şartlar beş tanedir:

1- Hades ve necasetten taharet (abdest almak ve vücudun herhangi bir yerinde necis bulunmamak).
2- Temiz elbiselerle avret yerlerini örtmek.
3- Temiz bir yerde durmak.
4- Namaz vaktinin girdiğini bilmek.
5- Kıbleye yönelmek.

İki yerde kıblenin terk edilmesi caizdir.

a) Savaş esnasında, şiddetli korkulu durumlarda.
b) Yolculuk sırasında herhangi bir binek üzerinde kılınan sünnetlerde kıblenin terk edilmesinde bir sakınca yoktur.

Namazın Sahih Olmasının Şartları

Namazın sahih olması için bazı şartlar ve belirli rükünlerin bulunması gerekir.

Şartlar, lugatta ‘alamet’ demektir. Şeriatta ise, varlığı kendisinin varlığına bağlı bulunan ve onun gerçek varlığından ayrı olan şeylerdir.

Şartlar iki türlüdür Bin teklif şartları yahut farz olma şartlarıdır ki İslam, akıl ve baliğ olma bunlardandır Diğeri ise sıhhat şartlarıdır Bunlar da namazın sıhhati kendilerine bağlı olan şartlardır ki yukarıdaki maddelerin biraz daha açıklanmasıdır

1) Hades ve necasetten temiz olmak, yani abdestli olmak ve vücut üzerinde namaz kılmaya engel herhangi bir necis olmamak

Yüce Allah Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurmuştur

“Ey iman edenler! Namaza kalktığınız vakit yüzlerinizi, dirseklerinizi ve ellerinizi yıkayın, başınızı mesh edin, ayaklarınızı da topuklara kadar yıkayın Eğer cünüp iseniz boy abdesti alın‘ (Maide: 5/6)

Peygambeıımız (sav) “Abdestsız hıçbu namaz kabul olunmaz” buyurmuştur [1]

2) Temiz elbiseyle örtünmek (setri avret) Allahu Taâla şöyle buyurmuştur “Ey Adem oğullan, her mescit huzurunda zinetinizi (elbiselerinizi) giyin ” (A’raf: 7/31) Hz Aişe’den rivayete göre, “Hayız gören ve balığa olan bir kadının namazı, ancak başını örtmesiyle sahih olur ” [2]
Hayız ve baliğa kızdan kasıt hayız yaşına giren kadın demektir Kadının başını örtmesi gerektiği halde, diğer yerlerini de örtmesi daha da öncelik arz edeı Şu halde, alimlerin ittifakına göre Kadının avret yen, el ve yüzü hariç vücudunun bütün kısmıdır
Erkekleıın avret yen ise, diz ile göbek arası olan bölgedir

3) Temiz bir yerde durup namaz kılmak.
Bir bedevi, mescide küçük abdestini yaptığında, Hz Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur “Onun sidiği üzerine bir kova su dokun “

4) Vaktin girdiğini bilmek Bu da uç şeyle bilinir
a) Kesin ılım: Güneşin battığını veya doğduğunu görmek, gibi
b) Ictıhad: Gölge gibi zanna dayalı delillere dayanmak
c) Taklıd: Burada da vaktini iyi bilen bir ehil kişiyi taklit etmektir Namaz vaktinin girdiğini bilmek için delil Allah’u Taala Kur’an-ı

Kuranı kerim’de şöyle buyurulur “Muhakkak ki namaz, mü’mınler uzenne belirli vakıtleıde farz kılındı ” [3]

5) Kıbleye yönelmek (istikbali kıble).

Bunun da delili şu ayeti kerimedir: “Nereden yola çıkarsan çık. Yüzünü Mescid-i Haram’a doğru çevir. Nerede olursanız olun. Yüzünüzü o tarafa çevirin.” (Bakara: 2/150) Peygamberimiz (s.a.v.)’de namazım tam olarak kılmayan bir kişi hakkında: “Namaza kalktığın zaman abdestini tam al, sonra kıbleye yönel ve tekbir et” [4] buyurmuştur.

Ayeteki maksat, Ka’be’nin içinde bulunduğu Mescid-i Haram’dır. Hadis-i şerifte ise kıbleden maksat Ka’be’dir. Kabe bölgesinden uzak olan kişi kesin delillerle Ka’be’ye yönelmek zorundadır. Eğer kesin delil sahibi değilse içtihat veya zannına göre hareket eder. Mekke’de bulunan Kabe-i Muazzama müslümanların kıblegâhıdır. Ora’ya yönelmek te şartlardan bir tanesidir. Bir sahra veya dağ başında olan veya bulutlu havada bulunup ta kıble istikametini tayin edemiyen birinin içtihat etmesi gerekir. Yani yakinine göre hareket ederek kanaati hangi tarafa oturuyorsa öylece oraya dönüp namazını kılar, velevki daha sonra tespit etmiş olduğu kıblesinde bir terslik olsa da namazını tekrar kılmaz.

Şu iki durumda istikbaî-i kıble şartı aranmaz:

1) Savaşta veya buna benzer tehlikeli durumlarda namaz kılındığı zaman arkadan saldırı olma ihtimali varsa o tehlike yönüne doğru namaz kılmak caizdir. Tehlike yönüne dönüldüğü zaman gelebilecek düşman görülebilir, ona göre tedbir alınır. Buradaki sozkonusu namaz farz veya sünnet olabilir farketmez. İleride açıklanacaktır.

İbni Ömer şöyle demiştir: “Eğer daha şiddetli bir korku varsa, yaya veya binekli olduğunuz halde kıbleye yönelmiş veya yönelemiş olarak namazınızı kılın” [5]

2) Yolculuk esnasında araba veya herhangi bir binek türü (hayvan vb.) üzerinde olunduğu zamanda kıble terkedilebilir. Bilindiği gibi sünnet namazlar oturarak kılmabilir. Haliyle yolculukta araç içinde iken zaten insan otururur vaziyettedir. O haliyle kolayına geldiği şekilde sünnet namazları kılabilir. Cabir b. Abdullah şöyle rivayet eder: “Resulullah (s.a.v.) bineği üzerinde namaz kılardı” [6]
———————-
[1] Buhari 115 Musiun 225
[2] Tirmizi 277S
[3] Nıwntıtu /0?
[4] Buharı, 5897; Müslim, 397
[5] Buharı, 4261
[6] Buharı, 39 i