Müşriklerin Melek Anlayışı

Kur’ân’da altı sûrede, yedi âyette meleklerin dişi ol­madıkları vurgulu bir biçimde anlatılır. Bütün bu âyetler, peygamberliğin Mekke döneminde inmiştir. Binâenaleyh bu âyetlerdeki hitap ve ret, müşriklere yöneliktir. Çünkü müşrikler, meleklerin dişi ve Allah’ın kızları olduğunu zannediyorlardı. Zanla da kalmayıp, öyle olduğunu iddia ediyor ve kendilerini Allah’a yaklaştırsınlar diye melekle­re tapıyorlardı.^[1][494]
Müşrikler, erkek evladı sevdikleri; kızları olduğu zaman hanımlarına eziyet edip, duydukları utanç sebe­biyle o kız çocuklarını diri diri toprağa gömmekten çekin­medikleri halde, “Allah Teâlâ için kız çocuğunu uygun görüyor, kendileri erkek çocuğunu tercih ediyorlardı”.^[2][495] İşte bundan dolayı Allah Teâlâ onlara, “Yâ demek Rabbiniz sizin için oğulları seçip beğendi, kendisi meleklerden dişi evlat edindi öyle mi? Gerçekten ne büyük, (ne yanlış ve tehlikeli) bir söz söylüyorsunuz.”^[3][496], “Yâ demek erkek çocuklar sizin de, kız çocukları O’nun mu? O zaman bu insafsızca bir taksim.” ^[4][497] buyurur.
Allah Teâlâ, müşriklerin melekler hakkındaki üç aşırı yalan ve inkârını şu sözleri ile bildirir:
“Şimdi sor onlara: “Kızlar Rabbinin de, oğullar onların mı? Yoksa Biz melekleri dişi olarak yarattık da onlar buna şahit mi oldu?” ^[5][498] Buna göre müşrikler, meleklerin dişi olduğunu iddia ediyor, böylece birinci yalana; Allah Teâlâ’ya -O bundan münezzeh olduğu halde- çocuk isnat etmek suretiyle, ikinci yanlış ve yalana; son olarak da bu çocukların, kendilerinin beğenmediği kızlar olduğunu söy­leyerek, üçüncü yalana düşüyorlar.^[6][499]
Zuhruf Sûresi’nde bu iddiaların açık bir inkâr oldu­ğu, böyle bir inancın mantıksızlığı beyan ediliyor ve şöyle buyuruluyor:
“Onlar, Allah’ın kullarından bazılarını, Al­lah’ın bir parçası saydılar. İnsan gerçekten çok nankör­dür. Yoksa Allah, yarattıklarından (evlat olarak) kızları kendisine aldı da oğulları size mi seçip verdi?! Rahmân’a benzer olarak ileri sürdüğü (kız çocuğu) onlardan birine müjdelendiği zaman, onun yüzü simsiyah kesilir, öfkesin­den yutkunup durur… Onlar Rahmân’ın kulları olan me­lekleri dişi saydılar. Yoksa meleklerin yaratılışına şahit mi oldular?! Öyle, ise bu şahitlikleri yazılacak ve bundan hesaba çekilecekler. Bir de dediler ki: “Eğer Rahman dileseydi, biz onlara tapmazdık”. Onların bu hususta bir bil­gileri yok. Onlar sadece yalan söylüyorlar”. ^[7][500] Bu ifadelerle müşriklerin, “Melekler dişidir.” der­ken hiçbir bilgi ve delile dayanmadıkları, sırf zan ve cahillikleriyle bunu iddia ettikleri anlatılıyor.^[8][501]
“Âhirete iman etmeyenler, meleklere hep dişi adları verirler. Hal­buki onların bu hususta hiçbir bilgileri bulunmamakta­dır. Onlar ancak kuruntularına tâbi oluyorlar. Kuruntu ise şüphesiz, gerçek namına hiçbir şey ifade etmez.” ^[9][502] âyeti de aynı noktaya parmak basıyor ve müşriklerin meleklere isim verirken bile bu yanlışlarını sürdürerek, müennes, yani dişilere has isimler verdiklerini bildiriyor. Hz. Ebû Bekir (r.a), onların ne büyük bir cahillikle bu fikre saplandıklarını göstermek için, cevap vermeleri mümkün olmayan şu soruyu soruyor: “Eğer melekler Allah’ın kızları iseler, bunların anneleri kim?”^[10][503]
Müşrikler, kendilerince, putlarını meleklerin sure­tinde yapıyorlar ve onlara müennes isimler veriyorlardı. Bunun için Allah’ın isimlerini müennes (dişil) hale çevi­rip, putlarına isim veriyorlardı. Mesela, “Allah” isminin müennesi olarak “lât” kelimesini, büyük putlarından bi­rine; “Azîz” isminin müennesi olarak, “uzzâ” kelimesini bir diğer meşhur putlarına; “Mennân” isminin müennesi olarak da “menât” kelimesini bir diğer putlarına isim vermislerdi ve “Lât, Menât, Uzzâ, Allah’ın kızlarıdır.” diye inanıyorlardı.^[11][504]
Anlaşılıyor ki müşrikler meleklerin varlığından ha­berdar idiler; hatta kendilerine ibadet edecek kadar me­lekleri önemsiyor, seviyordular. Muhtemelen İbrahim (a.s) gibi geçmiş peygamberlerden gelen kültürleri saye­sinde, meleklerin var olduğunu ve Allah Teâlâ tarafından bazı görevler için tayin edildiklerini, kainatta önemli ha­diseleri idare ettiklerini biliyordular. Ama zaman içinde bu bilgiler kısmen kayboldu ve inanç bozuldu, hurafelere bulandı. Zamanın geçmesiyle işin aslı unutulunca ve Allah’a -insanlara kıyas ederek- çocuk isnat edilmek iste­nince, en uygun olarak melekleri buldular. Sonra da yan­lışlarına bir yanlış daha ekleyip -teşbihte hata olmasın-bu şehzadeler ve prensesler vasıtasıyla Allah’a yaklaşabi­leceklerini ve bunların şefaatlarını kazanabileceklerini sandılar. Ayrıca dünya hayatlarını yakından ilgilendiren, yağmur, rüzgar, ekinlerin olması, tehlikelerden korun­ma… gibi işlerle meleklerin görevli olduğunu nazar-ı iti­bara alarak, onlara tapmak suretiyle, yardımlarına ulaşabileceklerini umdular.^[12][505]

[1][494] Taberî, 15/64, 23/67; 25/34; 27/37; İbn Kesîr, 4/310, 6/39, 221; Âlusi, 15/81, 25/71.

[2][495] İbn Kesîr, 6/45.

[3][496] İsra: 17/40.

[4][497] Necm: 53/21,22; benzer âyet Tur: 52/39.

[5][498] Sâffât: 37/149,150.

[6][499] İbn Kesîr, 6/38

[7][500] Zuhruf: 43/15,20.

[8][501] Taberî, 25/36, 27/37.

[9][502] Necm: 53/27,28.

[10][503] İbn Kesîr, 6/39

[11][504] Taberî, 27/34.

[12][505] Yıldırım, s. 340.

Kuranda geçen putların isimleri ve anlamları