Paylaş
İttiba ne demek? Kısaca
Question
İttiba Nedir? Kısa bilgi
Sözlükte “bir kimseye uymak, birinin peşinden gitmek; din ıstılahında ise Allah ve Peygamberin uyulmasını emrettiği şeylere uymak” demektir. Uyan kimseye tâbi denir. Çoğulu, tebe’, tevâbi’ ve tübbâ’dır. İttibâ kavramı itâat kavramını da içine alır. Her ittibâ, itâattir. Kur’ân’da ittiba, tâbi olunana göre emredilmiş veya yasaklanmış, övülmüş veya yerilmiştir.
Allah’ın rızasına (Âl-i İmrân, 3/162), Allah’ın yoluna (Mü’min, 40/7), Allah’ın hidâyetine (Tâ-hâ, 20/123), Allah’tan indirilene / vahye (En’âm, 6/50), Kur’ân’a (Bakara, 2/170), âyetlere (Tâhâ, 20/134), Şerîata (Câsiye, 45/18), Hakka (Muhammed, 47/3), Zikre (Yâsîn, 36/1), Nur’a (A’râf, 7/15), dine (Âl-i İmrân, 3/95), Sırat-ı mustakîme / İslâm’a (En’âm, 6/153) ve Peygambere (Bakara, 2/143) uymak emredilmiş ve övülmüştür.
Buna mukabil Şeytana (Bakara, 2/168), kâfirlerin, ehl-i kitabın, âyetleri yalanlayanların ve bilmeyenlerin hevâ ve heveslerine (En’âm, 6/56, 150; Ra’d, 13/37; Câsiye, 45/80), insanın kendi hevâsına (İslâm’a uygun olmayan arzu ve isteklerine) şehvetlerine (Nisâ, 4/27, 133), bâtıla, Yahudilik ve Hristiyanlığa (Bakara, 2/120) Allah’ı kızdıran şeylere (Muhammed, 47/28), zâlimlerin emirlerine (Hûd, 11/59), bozguncuların yoluna (A’râf, 7/142), zanna (Yûnus, 10/66) ve mü’minlerin yolundan başka yollara (Nisâ, 4/115)… uymak nehyedilmiş ve yerilmiştir.
Âyetlerin ifade ettiği gerçek; İslâm’a uymak; İslâm’ın inanç, ahlâk ve ilkeleriyle örtüşmeyen hiçbir şeye uymamaktır. Bu, Allah’a kul ve mü’min olmanın gereğidir. Aksi davranış isyân ve başkaldırıdır. (İ.K.)
Bir fıkıh terimi olarak ittibâ’, bir konuda dinin hükmünü bilmeyen kişinin, konuyu bir bilenden sorup onun gösterdiği delillere bakarak görüşünü benimsemeye denir.
Kitap, sünnet, icmâ’dan dayandığı delili bilinmeksizin, bir müçtehit veya mukallidin sözünü alıp onunla amel etmeye taklîd denir. Mukallit, delile değil, hükmü çıkaran âlime itimat etmektedir. Buna karşılık, görüşünü aldığı müçtehidin deliline bakarak, delilini sağlam ve sahih bularak buna dayalı hüküm ve fetvayı kabul etmesine ise, ittibâ’ denir. (bk. Taklîd)
Diyanet dini kavramlar sözlüğü
Answer ( 1 )
İttiba kelimesinin kökü “تبع “ dır; takip etmek, arkasından veya birlikte gitmek, izlemek, uymak, peşine düşmek, peşinden yürümek gibi anlamları vardır. Tabi olmak; bedenle takip etme, izleme şeklinde veya emre, buyruğa itaat etmekle olmaktadır.
İttiba kelimesi, itaat kelimesi yerine kullanılan en yakın anlamlı kelimedir. İttiba ile itaat kelimesinde gönülden ve isteyerek yapmak esas olduğundan her iki kelime birbiriyle benzeşmektedir. İtaat kelimesi somut varlıklar Allah ve resulü için kullanılırken; ittiba kelimesi, hem somut hem de heva, nefis ve zan gibi soyut kelimelerle kullanılabilmekte ve bu yönüyle birbirlerinden ayrışmaktadır.
Diğer bir ayrışma yönü, itaat; otorite sahibi üstün emrine dışsal bir zorunluluk nedeniyle alt konumununda bulunanın uyması iken; ittiba’da ast üst farkı gözetmeksizin daha çok ikna olunarak içten gelen bir dürtüyle emre uyma söz konusudur. Otoritenin olduğu yerde yaptırım; olmadığı yerde rıza, bireysel insiyatif bulunmaktadır. Emir ve talep neticesinde uyma eylemi gerçekleşiyorsa itaat; emir olmaksızın kendiliğinden içsel bir dürtüyle yapılan uyma söz konusu ise ittiba olarak adlandırılmaktadır. Buna göre her itaat aynı zamanda bir ittiba iken, her ittiba itaat anlamı taşımamaktadır. Kurân-ı Kerim’de “Allah’a itaat edin” emri zikredilmesine rağmen, Allah lafzına izafe edilen ittiba kelimesi bulunmamaktadır.