AMEL DEFTERİ

Amel defteri, İnsanların dünyada yaptığı her şeyin Allah katında kaydedildiği belgedir.

İslam inancına göre insanlar Allah’a kulluk etmeleri için yaratılmışlardır ve dünya hayatı onlar için bir tür kulluk sınavıdır. Bu sınavın değerlendirilmesi ve mükâfat ya da ceza şeklinde karşılığının verilmesi hesap gününde yani âhirette olacaktır. Allah’ın peygamberleri aracılığı ile gönderdiği dinler ve kitaplar, insanlara dünyada nasıl yaşamaları, davranışlarını ve ilişkilerini nasıl düzenlemeleri gerektiğini öğretmekte, dolayısıyla onlara kulluk sınavında başarılı olmanın yollarını göstermektedir. İnsanların dünyada yaptığı her şey, hesap gününde kendisine gösterilmek amacıyla Allah katında kaydedilmektedir. İnsanın dünyada başıboş bırakılmadığı, bütün yaptıklarının hesabını vereceği, en basit bir sözünün veya hareketinin bile ihmal edilmeyeceği gerçeği Kur’ân-ı Kerim’de farklı kavram ve anlatımlar kullanılarak tasvir edilir. “Amel defteri” de bu anlatımlardan biridir.

Amel defteri, insanların dünyada yaptığı iyi veya kötü, faydalı veya zararlı, büyük veya küçük her türlü söz, davranış ve işin (amel), mahiyetini tam olarak bilmediğimiz bir şekilde kaydedildiği ve kıyamet gününde kendilerine gösterilecek olan yazılı bir belgedir.

Kur’ân-ı Kerim’de bu belgeden “kitab” (kitap veya defter) veya “suhuf” (sayfalar, defter) kelimeleriyle söz edilir: “Her insanın yaptığı işlerin sorumluluğunu kendi boynuna taktık. Kıyamet gününde, her şeyin yazıldığı bir kitabı (amel defteri) onun önüne açacağız” (el-İsrâ 17/13). Hesap gününde amel defteri önüne konulan ve “Oku şimdi kitabını!” (el-İsrâ 17/14) hitabıyla karşılaşan insan, dünyada yaptığı her şeyin kaydedildiğini görünce şaşkınlığını şöyle dile getirecek, “Eyvah bize! Bu nasıl deftermiş ki küçük büyük demeden bütün yaptıklarımızı kaydetmiş!” (el-Kehf 18/49). Bir başka yerde de bu durum şöyle tasvir edilir: “Defterler açıldığında, gök sıyrıldığında, cehennem kızıştırıldığında, cennet yaklaştırıldığında, her nefis o gün için ne hazırladığını öğrenmiş olur” (et-Tekvîr 81/10-14).

Amel defteri, dünyada insanın iki yanında sürekli dolaşan ve yaptığı her şeyi takip eden iki melek tarafından kaydedilmektedir. Allah tarafından bu işle görevlendirilmiş olan bu melekler için Kur’ân-ı Kerim’de, “kirâmen kâtibîn” (şerefli yazıcılar), “hafaza” (koruyucular), “rusül” (elçiler) ya da “rakib ve atid” (gözetleyen ve kaydeden) gibi isimler kullanılır (bk. el-En’âm 6/61; ez-Zuhruf 43/80; Kaf 50/18; el-İnfitâr 82/10-12).

Hesap gününde amel defterlerinin insanlara verilme biçimleri, onların içerikleri hakkında ipucu vermektedir. Kur’ân-Kerim’de anlatıldığına göre, defterleri sağdan verilenlerin (ashâbü’l-yemin) cennetlik, soldan veya arkadan verilenlerin (ashâbü’s-şimál) ise cehennemlik oldukları anlaşılacaktır. Kitaplarını sağ taraflarından alanlar yakınlarının yanına gidecekler, “Alın, okuyun kitabımı. Ben hesaba çekileceğimi zaten biliyordum” diyerek sevinçlerini paylaşacaklar ve ardından türlü nimetler içinde yaşayacakları cennete gireceklerdir. Kitabını sol taraflarından ya da arkalarından alanlar ise, “Keşke bana kitabım hiç verilmeseydi de hesabımın ne olduğunu bilmeseydim” diyerek pişmanlıklarını ifade edeceklerdir. Allah’a inanmayan, yoksulu doyurmayan ve dünya hayatının çekiciliğine kapılan bu kimseler malın, gücün ve saltanatın hiçbir fayda sağlamadığını o gün anlayacaklardır (bk. el-Hâkka 69/19-37; el-İnşikák 84/7-15).

Öte yandan Kur’ân-ı Kerim’de amel defterlerinden söz edilirken, içeriklerinin farklılığına ve ait oldukları insanın durumuna göre farklı nitelemeler kullanılır. Günahkârlara ait defterlerin “siccîn” (yedi kat yerin dibi, hapishane, mahzen anlamlarında) denilen bir yerde, Allah’a yakın olan erdemli kullara ait defterlerin ise “illiyyîn” (yedinci kat sema, yüksek ve ferah mekân, cennet anlamlarında) denilen bir yerde korunduğu belirtilir (el-Mutaffifîn 83/7-9, 18-21). Amel defterleri illiyyînde korunanlar sevinç ve mutluluk içinde cennette yaşarlarken, defterleri siccînde bulunanlar sonsuz bir azaba uğrayacaklardır. Ayrıca Kur’ân-ı Kerim’de sadece fertlerin değil, milletlerin ve toplulukların da amel defterlerinin olacağı, hesap gününde her topluluğun kendi amel defterini okumaya davet edileceği ve topluluk olarak da hesap verecekleri bildirilir (bk. el-Câsiye 45/28-29). Böylece insanın hem ferdî hem toplumsal sorumluluğunun bilincinde olarak hareket etmesi gerektiği vurgulanmaktadır.

Amel defterlerinin dünya hayatında yapılan işlerin kaydedildiği belgeler olarak insanın ölümüyle birlikte kapanması beklenir. Ancak insanın yaptığı bazı iyilik ve kötülükler vardır ki, bunların etkisi onun ölümünden sonra da devam eder. İşte bu tür iyilik ve kötülükler başkalarına fayda ya da zarar vermeye, insanların dua ya da beddualarını almaya, özellikle de insanların Allah’a yaklaşmasına ya da ondan uzaklaşmasına vesile olmaya devam ettiği sürece, ölen kişinin amel defterine sevap ya da günah kaydedilmeye devam edecektir. Nitekim Hz. Peygamber cami, okul, köprü, hamam, bakım evi, öğrenci yurdu gibi kendisi öldükten sonra da insanlara fayda vermeye devam eden kurumlar (sadaka-i câriye) kuran veya bunlara yardım eden, insanların nesiller boyunca yararlandığı öğrenciler yetiştiren ya da ilmî eserler ve ardından kendisine dua edecek hayırlı bir evlat bırakan kimselerin öldükten sonra da sevap kazanmaya devam edeceklerini bildirmiştir (Müslim, “Vasiyyet”, 14; Tirmizî, “Ahkâm”, 36; ayrıca bk. SADAKA).

İnsanları yaratan, yaşatan ve kendi belirlediği zaman geldiğinde bu dünyadaki hayatlarına son veren Allah Teâlâ’nın onları hesaba çekmeye de yaptıklarını kaydetmeye de ihtiyacı yoktur. Dilerse insanları yaptıkları iyi ve kötü fiillerinden dolayı hiç hesaba çekmeksizin doğrudan cennete veya cehenneme gönderebilir. Cezalandırmak onun güç ve kudretinde olduğu gibi, affedip bağışlamak da onun elindedir. Ancak çeşitli âyetlerde insanın münakaşacı (cedelci) tabiatına vurgu yapıldığı gibi, âhirette bazı hususlarda itirazlarda bulunacağına da işaret edilir (el-A’râf 7/172; eş-Şûrâ 42/47). Dolayısıyla amel defteri bu tür itirazların önünü keseceği gibi, Cenâb-1 Hakk’ın kullarına asla haksızlık yapmadığını da onlara apaçık gösterecektir. Ayrıca Kur’ân-ı Kerim’de geçen “hesap günü, amel defteri, kirâmen kâtibin” gibi somut ifadeler ve anlatımlar, insanın dünyadaki sorumluluk bilincini arttırmaktadır. Dünyada yaptıklarıyla âhirette yüzleşeceğinin bilincinde olan bir insanda kendi kendisini kontrol duygusu gelişir; böyle bir insan her adımını atarken yaratılış gayesini ve kulluk sınavını hatırda tutar. Ayrıca ödülünün ve cezanın şahsi olduğunu, hiç kimseye haksızlık edilmeyeceğini ve Allah Teâlâ’nın âdil olduğunu da hiçbir zaman unutmaz.

Ayrıca bk. ASHÂBÜ’Ş-ŞİMÂL; ASHÂBÜI-YEMIN; HESAP.

DİA: Ahmet Saim Kılavuz, “Amel Defteri”, III, 20-21.293

BENZER KONULAR:

• Ters ilişki yapanın Amel defteri kapanır mı
• Amel defterinin akıbeti
• Amel defteri
• Amel defteri Ne Demek? Kısaca
• Amel defteri ne demektir kısaca

Amel Defteri Ne Demek? Kısaca

Amel defteri ne demektir kısaca