ŞAHİTLİK

S.1. Şahitlik nedir?

C.1. Şahitlik sözlükte, Görmek, tanık olmak, hazır bulunmak anlamlarına gelir. Şahadet kelimesi, görme ve tanık olma anlamındaki müşahede veya hazır bulunma anlamındaki şühud lafzından türemiştir. Tanığa, gördüğü ve huzurunda olan şeyi mahkemede ifa ettiği için, şahit denilmiştir.

Istilahta, Mahkeme salonunda bulunma ve şehadet lafzıyla ifade etme şartıyla, olan hadiseyi haber vermektir.

S.2. Şahitliğin hükmü nedir?

C.2. Şahitlik yapmak farzdır. Davacı istediği takdirde ketm etmek haramdır.

Hadlerde şahit muhayyerdir. İsterse örter, dilerse izhar ederler. Fakat örtbas etmek daha uygundur. Ancak hırsızlık şahidi, hırsız malı alırken gördüğüne şahitlik yapar ve aldı demeli hırsızlık yaptı denilmez.

S.3. Şahitlik kaç mertebedir?

C.3. Şahitlik birkaç mertebedir.

a)Zina hakkında şahitlik, bu şahitlikte ancak dört erkeğin şahitliği kabul edilir, kadınların şahitliği burada makbul değildir.

b)Zina hariç, diğer hadler ve kısas şahitliği, bu şahitliklerde iki erkegin şahitliği kabul edilir, kadınların şahitliği kabul edilmez.

c)Bunların dışındaki haklarda, iki erkek veya bir erkek iki kadının sahitligi kabul edilir, bu davaların mal veya nikäh, talāk, vekâlet ve vasiyet gibi mali olmayan davalar olabilir.

d)Dogum, bakirelik ve erkeklerin muttali olması mümkün olmayan ayıplarda bir kadının şahitligi yeterlidir.

Bütün bu kısımlarda şahidin âdil olması şarttır.

S.4. Şahitlikte hangi lafızlar kullanılır?

C.4. Şahitlikte, şahadet kökünden türemiş bir lafzı kullanmak şarttır, buna göre, biliyorum veya mütemekkinim lafızlarıyla ifa edilen şahitlik kabul edilmez.

Ebu Hanife’ye göre, hadler ve kısaslar şahitliği hariç, diğer şahitlik lerde, Müslüman’ın zahiriyle yetinilir, hadler ve kısaslarda ise, hâkim sahitlerin halini araştırır, hasım şahitleri itham ederse derhal hallerini tahkik eder. Ebu Yusuf ve Muhammed’e göre, hâkim gizli ve aşikar, şahitlerin halini tetkik etmek durumundadır.

S.5. Şahit hangi konularda şahitlik yapar?

C5. Şahidin, şahitlik yapacağı konular iki kısımdır.

a)Alış-veriş ikran, gasp, öldürme ve häkimin kararı gibi, hükmũ kendi sabit olan şeyler, bu davalarda şahit, tanık değilse dahi, işittiğine veya gördüğüne dair şahitlik yapabilir ve sattiğına şahidim demeli, beni şahit edin diyemez

b)şahitlik üstüne şahitlik yapmak gibi, hükmü kendisiyle sabit olmayan davalar

Bir şahidin herhangi bir konuda şahitlik yaptığını işittiğinde, gözüyle görmediyse, onun şahitliği üstüne şahitlik yapması caiz değildir, ancak tanik tutulursa edebilir. Aynı şekilde şahitlik ettiğine dair şahit edinildiğini işitirse, görmeden şahitlik yapması caiz olmaz.

S.6. Yazıya şahitlik etmenin hükmü nedir?

C.6. Şahit, yazısını görüp hemen şahitlik yapmaya yeltenemez, şahadet hådisesini zikretmelidir.

S.7. Kimlerin şahitliği kabul edilir, kimlerin edilmez?

C.7. Kör, köle, tövbe etse dahi iftiradan had yemiş kişilerin şahitliği kabul edilmez.

Babanın çocuklarına ve torunlarına şahitliği, evlâdın ebeveynlerine ve ecdadına şahitliği kabul değildir.

Eşlerin birbirlerine, mevlanın kölesine ve mükâtebine, ortaklardan birisi diğerin lehinde yaptığı şahitlik, ortaklık mali ile ilgili ise kabul edilmez.Kişinin, kardeşi ve amcası için yaptığı şahitlik kabuldür.

Hovardanın, matemci ve şarkıcı kadının, keyif için devamlı içki içenin, kuşlarla oynayanın, halka türkü ve şarkı söyleyenin, had gerektirecek bir günah işleyenin, peştamalsız hamama girenin, faiz yiyenin, tavla ve satranç ile kumar oynayanın ve yolda işeme, yemek yeme gibi, hafif ligi icap eden amellerde bulunanların şahitligi kabul edilmez.

Selef-i Saliha küfredenin şahitligi merduttur. Hitabiye akidesinde bulunanlar hariç, diğer sapık mezhep sahiplerinin şahitlikleri makbuldür.

Zimmilerin birbirileri hakkında, dinleri aynı olsa dahi, şahitlikleri kabul edilir. Harpli kâfirin, zimmi kâfir hakkında şahitligi kabul değildir. Kişi, büyük günahtan sakınır iyilikleri günahlarından daha fazla ancak, küçük bir günah işlemişse şahitliği makbuldür.

Sünnet olmamış, igdiş edilmiş ve zina çocuğunun şahitliği kabul edilir, hünsanın şahitliği caizdir.

S.B. Şahitliğin dava ile muvafıklığı şart mıdır?

C.8. Taniklık davaya uygunsa kabul edilir, değilse edilmez. Ebu Hanife’ye göre, iki taniğın ifadesi aynı olması şarttır, dolayısıyla birisi bin digeri iki bin olarak taniklık ederse kabul edilmez. Biri bin digeri bin beş yüz derse, davacı da bin beş yüz iddia ediyorsa, ikisinin şahitliği bin üzerine kabul edilir.

İki şahit de binle şahitlik yaptığinda, birisi beş yüzünü verdi derse, binle yaptıkları şahitlikleri kabul edilir, ancak başka bir şahit yoksa beş yüzünü verdi sözüne bakılmaz. Davacının beş yüzü aldığını bilen şahit, davacı o beş yüzü itiraf etmeden, bin için şahitlik etmemesi gerektir.

Aynı anda mahkemede iki şahit, Zeyd’in kurban bayramı günü Mekke’de öldürüldüğüne, iki şahit de aynı gün Küfe’de öldürüldüğüne dair şahitlik ederlerse, her iki şahitlik de kabul edilmez. Daha önce yapılanla hükmedilmişse, ikincisi kabul edilmez. Hakim, davacının şahitleri itham etmesini dinlemez ve onunla hükmetmez.

S.9. Şahit neyle şahitlik yapamaz?

09. Gormediği bir şey hakkında şahitlik yapmak caiz değildir. Ancak itimat ettigi birisinden işitince nesep, ölüm, nikâh, evlenme ve kadı un kadı olması hakkında şahitlik yapabilir.

S.10. Şahitlik üstüne şahitlik yapmanın hükmü nedir?

C.10. Şüphe ile sakit olmayan her hakta şahitlik üstüne şahitlik yapmak caizdir. Ancak, şüphe ile sakit olan hadler ve kısaslarda caiz degildir.

Iki şahidin aleyhinde ancak iki şahidin şahitliği caiz olur. Bir şahidin diger bir şahit aleyhindeki şahitliği caiz, değildir.

S.11. Şahit tutmanın sıfatı nedir?

C.11. Şahitliğine dair şahit tutmanın keyfiyeti. Asıl şahit ikinci şahide, ben falan oglu falanın yanımda şunu itiraf ettiğini bizzat müşahede ettigime ve beni kendisine şahit tuttuguna dair şahitligime şahit ol, demesidir. Beni kendisine şahit tuttuğuna, cümlesini demese de caizdir.

Fer’i şahit (birinci şahidin şahidi) şahitlik yaptıgında, şehadet ederim ki, falan kimse beni şahitligi üzerine şahit tuttu ki, falanca onun yanımda şunu itiraf etmiş ve şahitlik üzerine şahitlik yapmamı istedi diyecektir.

S.12. Fer’i şahitlerin şahitliği kabul edilir mi?

C.12. Asıl şahitler ölmeden veya en az üç günlük mesafe uzaklığında olmadan yahut hâkim huzuruna çıkamayacak kadar hasta düşmeden, feri şahitlerin şahitlikleri kabul edilmez.

Fer’i şahitler, asıl şahitlerin âdil olduğuna şahitlik ederse caizdir. Adil olduklarından sükût ederse de caiz olur, ancak hakim tezkiye için, başka kimselere başvurur.

Asıl şahitler, fer’i şahitlerin şahitligini inkâr ederlerse, fer’i şahitlerin şahitlikleri kabul edilmez.

S.13. Yalan şahitliğin hükmü nedir?

C.13. Ebu Hanife, yalancı şahit hakkında, hiçbir sakınca görmeden sokaklarda teşhir ederim, Ebu Yusuf ve Muhammed acitir ve hapsederim, diyor.

Kolay Hanefi Fıkhı Soru Cevaplı
İtisam Yayınları