Amme Servetinin Kaynaklarını Ferdileştirmek

SORU: Bir ferde veya bazı fertlere, petrol ve madenler gibi amme malı olan kaynaklan tahsis etmek caiz midir?

CEVAP: Allah (c.c) nimetlerini ve hayırlarım bütün kullarına hazırlamıştır. Ta ki herkes hayatını ve maişetini temin etsin. Eğer insan asgari ihtiyaçlannı temin edemezse hiçbir itibarı kalmaz. Halbuki Allah (c.c) şöyle buyuruyor:

Biz hakikaten insan oğlunu şan ve şeref sahibi kıldık. Onları (çeşitli nakil vasıtaları ile) karada ve denizde taşıdık, kendilerine güzel güzel nzıklar verdik, yine onları, yarattıklarımızın bir çoğundan cidden üstün kıldık. (İsra/70) Allah’ın lütuf ve ihsanlarını bütün kullarına ortak olarak verdiğine delil ise, Allah’ın şu sözleridir.

O, yerde ne varsa, hepsini siniz için yarattı… (Bakara/29)

Doğrusu biz sizi yeryüzüne yerleştirdik ve orada size geçim vasıtaları verdik… (A’raf/10)

Anlaşılıyor ki, İslâm’ın ruhu, kamuya ait olan ve onlarsız hayat geçirmek mümkün olmayan bir kaynağı bir ferde tahsis etmeyi uygun görmez. Zira bu büyük zararlara yol açar. Halbuki Rasûlullah “ne zarar görmek ne de zarar vermek vardır” diyor.

Bu bakımdan din, bir kişinin mümani arın umumî mallarını ele geçirmesini, onların temel rızık maddelerini tekeline almasını ve hayatları için zaruri olan eşyalara el koymasını asla caiz görmez. İmam İbnu’l-Kayyim Zâdu’l-Mead adlı kitabında şöyle söylüyor:

Allah suyu, insanlar ve hayvanlar arasında müşterek olarak yarattı. Onu onları suvarmak için yarattı. Birisi onun üzerine bina dahi yapsa, diğerinden daha müstahak değildir.

Yani su kaynaklan hiç kimseye tahsis edilemez.

Zaruri maddelerin ve madenlerin toplumun ortak malı olduğuna dair, -Hanefî mezhebinde müracaat kitabı sayılan Bedai’üs-Sanai isimli eserin sahibi İmam el-Kasani şöyle diyor:

Tuzlalar, zift, petrol ve benzerleri umumî ihtiyaçlardandır. Devlet başkanının bunları ferde tahsis etmesi caiz değildir. Bu bütün müslümanların hakkıdır. Onları birine tahsis etmek, müslümanla hakkını zayi etmek demektir. Bu da caiz değildir.

İmam İbn Kudame de el-Muğni adlı kitabında şöyle diyor:

İnsanların zahmetsiz kullandıkları kaynaklar, tuz, su, kibrit, zift, mumya, petrol, yakut ve bunlara benzer şeyleri müslümanlardan haczetmek caiz değildir. Çünkü bunda müslümanların zararı vardır. Bu onları sıkıntıya sokar.

Yine İbn Kudame yeraltındaki madenlerin de bir kişiye mal edilmesine karşıdır. Yer altı madenlerine de insanlar ancak zorlukla ulaşabilir. Bunlar ise altın, gümüş, demir, bakır, kalay, billur ve finiz gibi madenlerdir. Bunların da mülkiyeti caiz değildir.

Bundan da anlıyoruz ki umumî servetin kaynaklanm ve toplumun asıl ihtiyaçları olan şeyleri, birisinin inhisarına vermek caiz değildir.

Benzeri konular:

• Halka açık malı zimmetine geçirmek
• Enflasyon farkı faiz midir Diyanet
• Fidye nedir? Fidyenin hükmü ve sebepleri
• Zekatın Tarifi, Hikmeti, Farz Oluşu, Zekat Vermemenin Cezası
• Zekât verilecek mallar ve oranları (Dört mezhebe göre)
• Tümünü görüntüle.