Dilencilik

Dilencilik ne demek? Dilencilik hakkında ayet hadis ve dini hükümler

Türkçedeki “dilencilik” kelimesinin karşı­lığı olarak İslâmî kaynaklarda suâl, tese’ül ve mes’ele kelimeleri kullanılır. Kur’ân-ı Kerîm’de bu kelimeler “dilencilik” anla­mında geçmez. Ancak bazı âyetlerde “sâil” (istekte bulunan) ve bunun çoğulu olan “sâilîn” kelimesiyle aynı kökten “lâ yes’elûn” (istekte bulunmazlar) fiili kulla­nılmıştır. Söz konusu âyetlerin birinde Hz. Peygamber’e “İstekte bulunanı (sâil) azar­lama” buyurulmakta (ed-Duhâ 93/10), iki âyet­te aynı ifadelerle zenginlerin servetinde (ihtiyacından dolayı) isteyenin (sâil) ve yoksulun (mahrum) hakkı olduğu bildiril­mektedir (ez-Zâriyât 51/19; el-Me’âric 70/25). Gerek bu âyetlerden gerekse Bakara sûre­sinin konuyla ilgili yüz yetmiş yedinci âye­tinden anlaşıldığına göre Kur’ân-ı Ke­rîm’de, ihtiyacını arz ederekyardım dileyen kimselerin boş çevrilmesi uygun görülme­miştir. Diğer bir âyette kimlerin yardıma ehil oldukları anlatılırken, yardıma layık yoksullar hakkında “Onların durumlarını bilme-yen, iffetli tavırlarından dolayı onla­rı zengin zanneder. Sen onları görünüşle­rinden tanırsın” buyurulmaktadır (e!-Bakara 2/273)-

Hadislerde dilencilik konusuna geniş yer verilmiş, hatta bazı hadis kitaplarında bu konuyla ilgili özel bölümler konulmuştur. Hz. Peygamber’in, yeni müslüman olan bazı kimselerden, Allah’ın birliğini tanıyıp O’na ibadet etmeleri, namaz kılmaları yanında, dilencilik yapmayacaklarına dair söz alması, onun prensip olarak dilenciliği kabul etmediğini gösterir. Kur’ân-I Kerîm’de olduğu gibi hadislerde de iffetli yoksullarla dilenciliği bir kazanç yolu olarak kullananlar arasında ayırım yapılmıştır. Hz. Peygamber “Yoksul (miskin), birkaç hurma veya bir parça ekmekle baştan savulan (dilenci) kişi değildir; gerçek fakir İffetli olan kimsedir; İsterseniz, ‘Onlar insanlar­dan ısrarla dilenmezler‘ (el-Bakara 2/273) âye­tini okuyunuz” buyurarak (Müslim, Zekât, 102) dilenciliği meslek haline getirmenin bir iffetsizlik olduğunu belirtmiştir. Bazı hadis­lerde, elinin emeğiyle geçinme imkanı varken dilenerek mal biriktirenlerin, âhirette yüz etleri soyulmuş vaziyette Allah’ın huzuruna çıkarılacakları ifade edilmiştir (Buhârî, Zekât, 52; Müslim, Zekât, 103, 104).

İslâm bilginleri de zaruret halleri dışında dilenciliğin caiz olmadığı görüşündedirler. Zira kul, İhtiyacını öncelikle Allah’a arz etmeli ve onun kereminden yararlanmak için Allah’ın kendisine verdiği gücü, imkân ve kabiliyetleri kullanarak çalışıp kazanma­lıdır. Bu suretle rızkını Allah’ın kereminden isteyerek kazanmak yerine, başkalarına avuç açanlar her şeyden önce rızkın asıl sahibi olan Allah’a saygısızlık etmiş olurlar. Ayrıca İslâm ahlâkçılarına göre dilencilik, Allah’ın “izzef’le nitelendirdiği[13] mümine yaraşmaz ve bu müminin kendi nefsine bir zulümdür; nefse zulüm ise Allah tarafından yasaklanmıştır (et-Tevbe 9/36). Öte yandan dilencilik, göste­riş için yardım yapanları riyakârlığa sevk ederek günaha sebep olabilir.

Bu suretle dilencilik İslâm ahlâkında esas itibariyle kötü sayılmakla birlikte, başka herhangi bir yolla geçinme imkanı kalma­mış kişilerin ihtiyaçları ölçüsünde dilenme­leri de caiz görülmüştür. Ancak bu ruhsatın geçerli olabilmesi için başka hiçbir çarenin bulunmaması gerekir. Belli bir süre sonra bu zaruret hali ortadan kalkarsa dilenmek için tanınan ruhsat da sona erer. Dilenen kişi, onurunu korumak için azamî çabayı göstermeli, ancak halden anlayan ve imkânı elverişli olanlara başvurmalı, doğrudan yardım istemek yerine, sadece durumunu anlatmakla yetinmeli, özellikle ısrardan şiddetle kaçınmalıdır.

Öte yandan varlıklı kimseler de, yardım İçin kendilerine başvuran kişileri azarla-mamahdır. Nitekim Kur’ân-ı Kerîm’de açıkça “İsteyeni azarlama” buyurulmuştur (ed-Duhâ 93/10). Varlıklı müslümanlar yoksu­lun halinden anlamalı, kendi mallarından “İsteyenin ve yoksulun hakkı bulunduğunu” (ez-zâriyât 51/19) bilmeli, yaptığı iyiliği başa kakmamalı, yardımı karşılığında minnet beklememeli, gösterişten kaçınmalıdır {el-Bakara 2/264).

İslam kavramlar ansiklopedisi