Paylaş
Tevbe suresinde neden besmele yok?
BildirQuestion
Please briefly explain why you feel this question should be reported.
Tevbe suresinde neden besmele çekilmez kısaca
Hz. Peygamber (sav) kendisine vahyedilen her sûrenin başına besmele yazdırırken neden Tevbe sûresinin başına besmele koydurtmadı? Bu durumda bir kimse söz konusu sûreyi okurken nasıl hareket etmelidir?
Müfessirler Tevbe sûresinin başına besmelenin kaydedilmeme sini bazı sebeplere bağlamışlardır. Bunları şöyle ifade etmek mümkündür:
(a) Ubey b. Ka’b (ö. 30/650) demiştir ki, bazı sahâbîler Enfâl sûresi ile Tevbe sûresini tek bir sûre, bir kısmı da müstakil sûreler olarak görüyorlardı. Bu yüzden Hz. Osman, Mushafları çoğaltırken her iki görüş sahiplerini memnun etme adına, bir taraftan Tevbe’yi Enfâl’den ayırarak her ikisinin müstakil birer sûre olduğunu göster meyi; diğer taraftan da Tevbe sûresinin başına besmele koydurtma yarak Enfâl ile birlikte bir sûre olduğu imajını vermeyi amaçlamıştı. İşte bu sebeple söz konusu sûrenin başına Hz. Osman zamanında bes mele yazdırılmadı. Nitekim Hz. Osman’dan gelen bir rivâyette de o, söz konusu sûrenin başına besmele koyulmamasını şöyle izah etmiştir: “Bazen Hz. Peygamber (sav)’e birkaç bölümlük sûreler inerdi. Kendisine vahiy geldiği zaman bir kâtip çağırıp: ‘Şu âyetleri falan sûreye koyun’ derdi. Enfâl sûresi Medine’de ilk inen, Tevbe ise son inen sûrelerdendi. Esasen her iki sûre de benzer olaylardan bahset mektedir. O yüzden ben bu iki sûrenin tek sûre olduğunu zannediyorum. Hz. Peygamber de hayatında bunu bize açıklamamıştı. Bunun için ben bu iki sûreyi araya besmele koydurtmadan arka arkaya yaz dırdım”. (İbnü’l-Cevzî, Zâdü’l-mesîr, III, 389-390).
(b) Abdullah b. Abbas (ö. 68/687), Hz. Ali’ye (ö. 40/660) Tevbe sûresinin başına niçin besmele yazılmadığını sormuş o da: “Çünkü besmele güvence demektir. Halbuki Tevbe sûresi kılıcı emretmek tedir” diye cevap vermiştir. (Mâverdi, en-Nüket ve’l-uyûn, II, 337; Şevkânî, Fethu’l-kadîr, II, 331).
(c) Bir rivâyette de denilmiştir ki: “Resûlullah (sav) müşriklerle yapmış olduğu Hudeybiye antlaşmasının başına besmele koyunca on lar buna karşı çıktılar. Bu yüzden Yüce Allah da müşriklere yönelik vermiş olduğu ültimatomu ihtivâ eden sûrenin başına besmele yazıl masını istemedi” (İbnü’l-Cevzî, Zâdü’l-mesîr, III, 390).
(d) Bazı müfessirlerin kanaati de şöyledir: Araplar yapmış oldukları antlaşmaları bozmak isterlerse, bunun için bir mektup yazar lar, ancak mektubun başına besmele koymazlardı. Müşriklerle ya pılan antlaşmayı bozmayı emreden bu sûre inince Hz. Peygamber (sav) de söz konusu Arap geleneğine uyarak Hz. Ali’ye bu sûreyi besmelesiz olarak yazıp insanlara duyurmasını emretti. İşte bu yüz den söz konusu sûrenin başına besmele yazılmadı. (Süleyman Ateş, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, IV, 25).
Bizim kanaatimize göre bu görüşler içinde tercihe şâyân olan ikinci görüştür. Zira Tevbe sûresinin 5. âyeti, seyf/kılıç âyeti olarak bilinmektedir. Söz konusu âyet müşriklerin, kendilerine verilen 4 aylık sürenin ardından yakalandıkları yerde öldürülmelerini emretmek tedir. Dolayısıyla hem böyle bir hükmün hem de savaş hukukunun yer aldığı bir sûrenin başına besmelenin yazılması, sûrenin içerdiği konular bakımından çelişkiye yol açabilirdi. Çünkü besmelede Yüce Allah’ın rahmân ve rahîm sıfatları yer almaktadır. Bu da esasen başlı başına bir güvence demektir. Öldürmek ise, söz konusu güvenceyi yok saymaktır. Nitekim meşru olan kurban kesiminde bile kesim işine besmele ile başlanmayıp “bismillahi Allahu ekber” denilmektedir. Bu da Allah’ın rahmân ve rahîm sıfatlarının neden terk edildiğini gös teren bir uygulamadır.
Bilindiği gibi bir kimse şayet namaz dışında Kur’ân okumaya başlarsa onun kırâate hem isti’âze yani eûzubillahimineşşeytânirracîm ibaresiyle hem de besmele ile başlaması gereklidir. Yalnız Tevbe sûresi okunduğunda -âlimlerin ittifakına göre- sadece isti’âzede bulunulup besmele terk edilir. Ancak Tevbe sûresinin başından değil de herhangi bir âyetinden besmele ile başlanırsa, bunun da bir görüşe göre mekruh, bir başka görüşe göre de câiz olduğu öne sürülmüştür. (Ebû Amr ed-Dânî, et-Teysîr, s. 17; İbnü’l-Cezerî, en-Neşr, I, 259, 263). Kaynak: 88 soru cevap kitapları Tefsir bölümü
BENZER KONULAR:
Answer ( 1 )
Please briefly explain why you feel this answer should be reported.
Tevbe suresine Besmele İle Başlanmamasının Sebebi
Bu hususta farklı rivayetler ve yorumlar vardır:
1— İbn Abbas (R.A.) diyor ki: Bunun sebebini Hz. Osman’dan (R.A.) sorduğumda bana şu eevabı verdi: «Bildiğiniz gibi, sûreler birden bir bü-
tün halinde inmezdi, parça parça inerdi. İnen her bölüm ve parçanın hangi sûreye ve o sûredeki hangi kısma konulacağını bizzat Resûlüllah (A.S.) Efendimiz belirler ve kâtiplere ona göre emir verirdi. Enfâl sûresi Medine’de ilk inen sûrelerdendir. Berat ise, Kur’ân’ın en son inen süresidir. Bu iki sûrenin kapsadığı konular arasında yakın bir benzerlik vardır. Ben bu sûrenin Enfâl sûresinin devamı olduğunu sanıyorum. Ancak Resûlüllah (A.S.) Efendimiz bu hususu bize açıklamadan vefat etti. O nedenle Tevbe sûresi, Enfâl sûresini takip eder. Ben de onun devamıdır diyerek besmele koymadım.»[5]
2—Zeccac diyor ki: İki sûre arasında benzerlik vardır, Enfâl sûresinde müşriklerle olan anlaşma ve andlaşmalardan; Berat sûresinde ise, and-laşmaların bozulmasından söz edilir. O bakımdan ikisi bir sûre olabilir.
3— Katade’ye göre, ikisi tek bir sûredir. Ancak az tereddüt edildiği için ayrı bir sûre gibi gösterilir.
Muhammed b. Hanîfe diyor ki: Babam Hz. Ali (R.A.)den Berat suresinin besmelesiz yazıldığının sebebini sorduğumda, o bana şöyle dedi: «Oğulcağızım! Berat sûresi kılıcı ortaya koyan ve böylece müşrikleri uyaran bir sûredir. Bismillahi’r-Rahmâni’r-Rahîm ise, bütünüyle güven ve rahmettir.»
Nitekim ünlü ilim adamı Süfyan b. Uyeyne’den de bunun sebebi sorulduğu zaman, şu cevabı vermiştir: «Bu sûre andlaşmaların bozulduğu ve müşriklere belli bir süre tanındığı hakkında kesin bir uyarı olduğundan başına besmele konulmamıştır. Zira Besmele güven, rahmet ve emniyet telkîn eder. Onun için bu iki ayrı hüküm ifâde eden hususlar birarada yazılmamıştır.»
5) el-Müberrid diyor ki: Tevbe sûresine besmele iie başlanmamıştır. Çünkü besmele hayrın ve rahmetin anahtarıdır. Sûrenin baş kısmı ise, dönüş yapmadıkları takdirde müşriklerle olan andlaşmanın hükümsüz sayılacağı ve böylece ihanetlerine karşılık tenkilleri cihetine gidileceği ilân ediliyor. Bu da besmelede belirtilen Rahman ve Rahîm sıfatlarının müşriklerden yana tecelli etmiyeceğine işarettir.
6) Ubey b. Kâb (R.A.)den bunun sebebi sorulduğu zaman şu cevabı vermiştir: «Resûlüliah (A.S.) Efendimiz her sûrenin başına yazılmasını emrettiği halde bu sûrenin başına yazılmasını emretmediği için kâtipler tarafından yazılmadı,»