TEYEMMÜM, TANIMI VE DELİLLERİ

Hanefi Şafii Maliki ve Hanbeli mezhebine göre teyemmüm

Teyemmüm; sözlükte bir şeye yönelmek, bir şeyi kastetmek demektir. Istılahi manası ise temizleyici niteliğe sahip, özel toprakla yüzü ve elleri, anlatılan özel şekilde mesh etmek demektir.  Ayrıca bu işin, abdestsizliği gidermek niyetiyle yapılması gerekir s

Teyemmüm, su bulunmadığı veya bulunup da bazı sebeplerden ötürü kullanılamadığı zamanlarda meşrudur. Meşruluğu Kitap, sünnet ve icma ile sabittir. Kitap’tan delil, Maide Süresi 6. ayettir: “Eğer hasta olmuşsanız veyahut bir sefer üzerindeyseniz veya içinizden biri ayak yolundan gelmişse veyahut da kadınlara dokunmuşsanız ve bu halde su bulamamışsanız o vakit tertemiz bir toprakla teyemmüm edin. Ve onunla yüzlerinizi ve ellerinizi meshedin. Allah sizin üzerinize bir güçlük yapmayı dilemez.”

Sünnetten delillere gelince pek çok hadis vardır. Müslim’in şu rivayeti bunlardan birisidir: “Bütün yeryüzü bize mescid kilin- di toprağı da bizim için temizleyicidir.”

Ümmet bütünüyle teyemmümün caiz olduğuna icma etmiştir.

Teyemmümün hikmetine gelince; Yüce Allah kendilerini ibadetle yükümlü kıldığı Müslüman kullan üzerinden zorluk ve sıkıntıyı kaldırmıştır.

Toplumun mutluluğunu gerçekleştiren ve insanların ahlakını güzelleştiren islam dininin amaçlarından habersiz bazi kimseler, bazen toprağın zararlı mikroplarla karışmış olduğunu, dolayısıyla toprakla yüzü ve elleri meshetmenin de zararlı ola cağını zannederler. Bu iddiada bulunanlar teyemmümün ma nasını ve amacını anlamayan kimselerdir. Zira Şeriat Koyucu; teyemmüm edilecek toprağın pisliklerden arınmış ve temizleyici bir toprak olmasını şart koşmuştur. Böyle düşünenlerin ellerini ekmeğe, meyve ve sebzelere sürmemeleri gerekir. Bunlarda da mikrop olabilir.

Bu vb, sözler dinî yükümlülüklerden sıyrılıp kurtulmak iste: yenlerin sözleridir. Yoksa yeri gübreleyen, ekinlerin arasını zararlı otlardan temizleyen nice isci vardır ki dinle alay eden bu adamlardan çok daha güçlü, sağlıklı bir yaşam içindedirler. Ayrı ca Islam dini sürekli temiz ve nazif olmaya teşvik eder pisliklerden uzak durmayı emreder. Hastalıklara sebep olan vesilelere yanaşmamayı tembihler.

Bu nedenle de teyemmüm eden kişinin üzerine ellerini sürdüğü toprağın temiz bir elbise veya mendil gibi pisliklerden arınmış olmasını sart koşar. Şayet toprak pis ve kirli ise onunla teyemmüm yapmak sahih olmaz.

“Teyemmüm neden sadece ellere ve yüze uygulanıyor?” sorusuna verilecek cevap sudur: Teyemmümden maksat zorlugu hafifletmektir. Şu halde abdest organlarından sadece ikisiyle teyemmüm yapmak yeterli olur.com

Imran b. Husayn’dan rivayete göre: “Rasûlullah sallallahu aley hi ve sellem cemaatin yanında bulunmasına rağmen kenara çekilip de onlarla birlikte namaz kılmayan bir kişiyi gördüğünde kendisi ne yanaşıp sordu: Neden cemaatle birlikte namaz kılmıyorsun?’. adam: “Ya Rasülallah sallallahu aleyhi e sellem Bana cenabetlik isabet etti. Gusletmek için su da bulamadım. Bunun üzerine Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem kendisine: O halde (teyemmum için) sana temiz toprak gerekli Temiz toprak (la teyemmüm etmek) senin için yeterli olur’ cevabını verdi.”

Bu yüzden Müslümanlar her ne kadar teyemmümün neden leri ve nelerle teyemmüm edileceği hususunda görüş ayrılığına düşmüşlerse de prensip olarak teyemmümün abdest ve gusül yerine geçerli olacağı hususunda icma etmişlerdir.

TEYEMMÜMÜN SEBEPLERİ

Teyemmümün sebepleri iki kısımda toplanabilir: Su bulamamak ve suyu kullanamamak. Şimdi bunların açıklamalarına geçelim:

1) Su Bulamamak: Gelecekte dahi olsa suya ihtiyaç duymak, malin telefinden korkmak, suyu ararken veya suyu kullanmakla vaktin çıkacağından korkmak hallerini içine alır.

Su bulamamak veya suya giden yolda bir tehlikenin var liğindan korkmak, yahut Hanefilere göre su 1 mil (1848 metre) mesafeden daha uzakta ise veya ödeyeceği su bedeline ihtiyaç duymak veya suyu olduğundan daha pahali bulmak gibi şer’an su bulamaması durumlarıdır.

Şafiilere göre; suyun bulunmaması halinde teyemmümün caiz olması hususuna şöyle açıklık getirilmiştir: Su bulamayaca gindan eminse teyemmüm eder. Suyun bulunması konusunda şüphede ise araştırır, ve 1848 metre içerisinde su bulamazsa teyemmüm eder. Yakın bir mesafede suyu bulacağından emin olursa suyu arar. Bu yakın mesafe 6000 adimdir.

Malikilere göre; suyu 2 milden daha kısa mesafede bulaca gindan emin olur veya zannederse: Hanbelilere göre ise adeten kendisine yakın mesafe içerisinde ise suyu arar demişlerdir.

Kişi gelecekte dahi olsa insan ve hayvan gibi bir canlı nin susuzluktan helak olacağını ya da çok sikintı çekeceğini zan. nettiği durumlarda; mevcut suyunu kullanmayıp teyemmüm edebilir. Zaruri olan hamur yogurmak, yemek pişirmek, varlığı bağışlanmayan necaseti temizlemek gibi hususlar da ihtiyaç tür leri arasındadır.

– Malikiler dişındakilere göre; düşman, yangın ve her se korkusu da teyemmüm almayı ve suyu aramamayı caiz kılar. İster kendisi için ister mali için, isterse yanında bulunan bir emanet için korksun yahut da kadın, suyun yanında bir fasıkın bulunmasından veya müflis borçlu hapsedilmekten yahut kaçan birisini yakalamak gibi bir fırsatı kaybetmekte korksun durum ay midir. Bütün bunlar su bulunmayan kişi gibidir. Çünkü bunlarda zarar vardır ve zarar şer’an kabul edilmez.

– Namaz vaktinin çıkmasından korkmak halinde Hanefilere göre su durumlarda teyemmüm caizdir:

a) Cünüp olsa bile cenaze namazının geçmesinden, abdest alırsa imamin namazı bitirmesinden veya güneşin zeval vaktine girmesinden korkarsa kişi teyemmüm eder.

b) Kişi, su olmadiği için küsuf namazının veya farz namazla rin sünnetinin geçeceğinden korkarsa veya abdest aldığı takdir de vaktin geçeceğinden korkarsa teyemmüm alabilir

Namaz vaktinin çıkmasından korkmak sebebiyle Şatiler teyemmümü caiz görmemişlerdir. Çünkü su olmasına ragmen teyemmüm edecektir. Ancak yolculuk halini bundan istisna etmişlerdir. Hanbelller de bu durumda teyemmümü caiz görmez. Ancak yakin bir yerde su oldugunu bilen ama giderse vaktin çıkmasından korkan yolcuyu müstesna etmişlerdir.

Malikilerde mutemet görüşe göre vaktin çıkacağından kor kan ve su bulamayan kimsenin teyemmüm alması caizdir.

2) Suyu kullanamamak:

Suyu elde etme araç ve gereçlerinin bulunmaması, hapis te bulunma, eşyanın çalınmasından korkma, düşman saldırısın. dan korkma, suya yakın bir yerde vahşi bir hayvanın saldırısından korkma gibi durumlada teyemmüm caiz olur. Hanefilere göre; suyu kullanmasına zorla engel olunan kişi; önce teyemmümle namaz kılar, zorlama kalkınca da abdest alip namazı iade eder.

– Hastalık veya iyileşmenin gecikmesi: Su kullandığı tak dirde canına zarar gelmesinden, bir uzvun zarar görmesinden; nezle, ateş yükselmesi gibi bir hastalığın meydana gelmesinden veya su kullandığında hastalığın artmasından veya iyileşmenin gecikmesinden korkulursa teyemmüm alınır.

Suyun aşırı derecede soğuk olması: Hanefiler; soğuk sebebiyle teyemmümün mübah olmasını; ölmekten, yahut organların telef olmasından veya hastalıktan korkma hali ile sinırlamıştır. Mukim dahi olsa, bunu sadece cünübe tahsis et mişlerdir. Böyle bir kimsede de hamam parası veya suyu isitacak bir bedel bulunmaması şartı aranır. Çünkü ancak böyle bir kişi hakkında sözü edilen tehlike söz konusudur. Küçük hades sahl binin ise sahih olan görüşe göre soğuk dolayısıyla teyemmüm etmesi caiz değildir.

Malikiler: soğuk sebebiyle teyemmümün caiz olmasını ol mekten korkma hali ile sinırlamışlardır.

Safiflerde ve Hanbelilerde ise şu şartlarda soğuktan dolayı teyemmün caizdir: Vakit içerisinde suyu isitmaya imkan kalmaz. sa, organların telefinden korkulursa teyemmüm mübahtır.

Hastalık ya da soğuk sebebiyle teyemmüm eden kimse, Safillere göre; namazı kaza eder, Malikilere ve Hanefilere göre; kaza etmez, Hanbelilerde iki rivayet vardır; birine göre kaza eder, diğerine göre etmez.4

– Su kullanabilecek imkan olduğu halde; kova gibi çekme aleti bulunmayan kişi vaktin çıkmasından korkarsa teyemmüm eder.

TEYEMMÜMÜN ŞARTLARI

Bilim adamları teyemmümde yüzüğü çıkarmanın vacip oldu gu konusunda görüş birliğine varmıştardır.

Hanefilere Göre: Hanefiler teyemmümün sıhhati için sekiz şart zikretmişlerdir:

1) Niyet: Kalbin filli yapmayı kararlaştırmasıdır. Niyetin vakti; elini teyemmüm edeceği şeye vuracagı vakittir.

2) Teyemmümü mübah kılan özür: Teyemmümün sebeplerinde açıklanan hususlara bakınız.

3) Teyemmümün toprak, tas, kum, firuze, akik gibi yer cinsinden temiz bir şey ile olması: Odun, altın, gümüş, bakır. demir vs. ile olmaz.

4) Teyemmüm edilecek yerin meshedilmesi

5) Elin üç parmak ile meshedilmesi: Tekrar tekrar meshetse bile mesela iki parmak ile mesh olmaz.

6) Elin iç tarafları ile iki vuruşla yapılması

7) Hayız, lohusalık ve hades gibi teyemmüme aykırı olan şeylerin kesilmesi

8) Mum, yağ gibi tenin üzerindeki meshi engelleyen seylerin giderilmesi N

Şafilere Göre: Şafiilere göre teyemmümün şartı ondur:

1) Teyemmüm edilecek şeyin toprak olması

2) Teyemmüm edilecek şeyin temiz olması

3) Teyemmüm edilecek şeyin müsta’mel olmaması (kulia nilmiş olmaması)

4) Teyemmüm edilecek şeye un, zeferan ve alçı gibi şeylerin karışmamış olması

5) Teyemmümü kastetmiş olmak (yani niyet)

6) Iki vuruşla yüzünü ve ellerini meshetmek

7) Önce üzerindeki necaseti temizlemek

8) Teyemmümden önce kıbleyi bulmak konusunda ictihatta bulunmak

9) Teyemmümün vaktin girmesinden sonra yapılması

10) Farz-ı ayn ibadetler için ayrı ayr teyemmüm etmekn

Hanbelilere Göre: Teyemmümün şartları sekizdir:

1) Namaz vaktinin girmesi

2) Suyu kullanmanın mümkün olmaması

3) Yakılmamış olan temizleyici toprağın olması

4) Niyet

5) Akıllı, mümeyyiz ve Müslüman olmak

6) Teyemmüm organları üzerinde meshe engel bir şeyin bulunmaması

7) Teyemmümden önce istinca ve isticmar yapmış olmak

8) Teyemmüme zit bir durumun teyemmüm sırasında olmaması

Malikilere Göre: Teyemmümün şartları üç kısımdır: Vücub şartları, sıhhat şartları ve hem vücub hem sihhat şartlar,

1) Vücub şartlari: Dört tanedir.

– Balig olmak

Yapılmaması için başkası tarafından zorlanmamak

Temiz topragi kullanmaya muktedir olmak

—- Abdesti bozan seylerden birinin vuku bulması

2) Sihhat şartları Kaç tanedir.

Meshedilecek organların üzerinde meshe engel bir sey olmaması

Teyemmüm ederken onu bozan bir halin olmaması

3) Hem vücub hem sihhat şartları: Altı tanedir

— Farz vaktin girmiş olması

– – Akıllılık

– Ilahi davetin yükümlüye ulaşmış olması

Hayız ve nifas kanamalarının kesilmiş olması

Uyku veya unutkanlık halinin bulunmaması

– Temiz toprak bulunması

TEYEMMÜMÜN SÜNNET ÜZERE YAPILIŞI

1) Teyemmüme başlarken besmele çekip, namaz veya genel olarak ibadet için temizlenmeye niyet edilir. Hanbelilerde bes mele vaciptir.

2) iki el, parmakları açık olduğu halde temiz bir toprağa vu rulup ileri geri çekilir

3) Ellerdeki fazla toz silkelenip bununla bütün yüz meshedilir.

4) Eller yine toprağa vurulup silkelendikten sonra, parmak ların iç tarafları kullanılarak, sol elle sag kol, sağ elle de sol kol dirseklerle birlikte meshedilir.

5) Yukarıdaki sıraya göre; önce yüz, sonra kollar meshedil meli ve meshler arasına fasıla girmemelidir,

TEYEMMÜM NE ZAMAN YAPILMALI?

– Hanefilere göre; namaz vakti girmeden teyemmüm edil. mesi caizdir. Su bulunmadığı ve özür durumu devam ettigi süre ce bir kimse yaptigi teyemmümle dilediği kadar farz veya nafile namaz kılabilir. Ancak su bulma ümidi varsa teyemmümü namaz vaktinin sonuna doğru geciktirmek mendup olur.

– Hanefiler dışındaki çoğunluğa göre; teyemmümün geçer. li olması için namaz vaktinin girmesi gerekir ve bir teyemmümle birden çok farz namaz kılınamaz. Ancak Hanbeliler birden çok kaza namazı kılınabileceği görüşündedir. Çoğunluk fakihler, za ruret yüzünden meşru kılındığını dikkate alarak teyemmümü özürlü kişinin abdestine kıyas etmişlerdir.

TEYEMMÜMÜN MEKRUHLARI

Teyemmümün mekruhları olup bunlar aşağıda mezheplere göre detaylı bir şekilde anlatılmıştır:

Hanefilere Göre: Teyemmümde meshi tekrarlamak ve daha önce anlatılan sünnetlerden birini terk etmek mekruhtur.

Şafiilere Göre: Teyemmümde toprağı çok kullanmak mek ruhtur. Buna göre toprağı fazlaca ele almak ve her organı bir defadan fazla meshetmek mekruhtur. Namazdan sonra teyemmümü yenilemek mekruhtur. Teyemmümü tamamladıktan sonra eller silkelemek de mekruhtur.

Malikilere Göre: Teyemmümde meshi birden fazla yapmak mekruhtur. Allah’ın zikrinden başka sözleri söylemek de mekruhtur. Abdestte gurre ve tahlil 2 diye adlandırılan, gereğin. den fazla yeri meshetmek de mekruhtur.

Hanbelilere Göre: Teyemmümde meshi tekrarlamak, top ragı ağza ve burna girdirmek, eller iki defadan fazla topraga vur mak, üfürüldüğünde tamamen gidecek kadar az olması halinde eldeki topragı üfürmek mekruhtur. Eğer toprak üfürüldüğünde tamamen gidecek ve tozu dahi kalmayacak kadar az olur da ve üfürdükten sonra bununla meshedilmişse elleri yeniden toprağa vurmak vacip olur.

TEYEMMÜMÜ BOZAN ŞEYLER

Şu hususlar teyemmümü bozarlar:

1) Abdest ve gusi bozan şeyler teyemmümü de bozarlar. Çünkü teyemmüm abdest ve guslün bedeli; yani onların yerine yapılandır. Aslı bozan, onun yerine geçeni de bozar.

2) Teyemmüm etmeyi mübah kılan özrün kaybolması durumunda teyemmüm bozulur. Mesela; düşmanın gitmesi, hasta işin sona ermesi, suyu çekecek aracın bulunması gibi hallerde teyemmüm bozulur. Çünkü herhangi bir özür sebebiyle caiz olan bir amel, bu özrün kaybolması ile batil olur.

3) Suyu görmek teyemmümü bozar. Hanefi ve Malikilere göre: bir defa dahi olsun, yeterli miktarda su kullanacak gücü elde etmek teyemmümü bozar. Şafii ve Hanbelilere göre bu su yeterli olmasa da bozar. Ancak bunun namazdan önce olmasi gerekir, namazın içinde değil. Bu konuda alimlerin ittifakı vardır.

Diğer taraftan bu su; içme, hamur yoğurma ve necaset yıkama gibi ihtiyaçlardan fazla olmalıdır.

– Bir kimse namaz esnasında suyu görecek olursa Hanefilere ve Hanbelilere göre teyemmümü bozulur.

– Malikilere göre böyle birinin teyemmümü bozulmaz.

– Şafiilere göre böyle bir durumda seferi (yolcu) ise teyemmümü bozulmaz. Kişi böyle bir durumda mukim (yolcu olmayan)

ise namazı bozulur.

* Namazı bitirdikten sonra suyu görürse:

Eger bu durum namaz vaktinin çıkışından sonra olmuşsa zorluğu gidermek için, ittifakla, namazı iade etmek gerekmez. Eğer vaktin içinde suyu görmüşse Şafiiler dışındaki cumhura göre namazını iade etmez. Şafiilere göre ise mukim olan iade eder, seferi olan iade etmez.

4) Vaktin çıkması teyemmümü bozar. Hanbelilere göre, na maz vaktinin çıkması ile teyemmüm bozulur. Onlara göre; eğer namazda iken vakit çıkarsa teyemmümü de namazı da bozulur.

5) irtidad (dinden dönmek);

Safnlere göre; teyemmümü bozar, Abdesti bozmamasi- nin sebebi, onun kuvvetli oluşudur. Teyemmüm ise onun bedeli oldugundan zayıftır.

– Hanefi ve diğerlerine göre; teyemmüm irtidad ile bozul maz. Müslüman olacak olursa o teyemmüm ile namaz kılabilir.

6) Teyemmüm ile namaz arasındaki uzun süre;

Malikilere göre, bu teyemmümü bozar. Çünkü Maliki. ler teyemmümle namaz arasında müvalatı (pespeseligi) sant koşmuşlardır.

– Diger mezheplere göre; bozmaz.

TEYEMMÜM MÜSLÜMAN ÜMMETE HASTIR

Cabir b. Abdullah radiyallahu andan rivayete göre Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: “Benden önce hiç kimseye verilmeyen bes sey bana verildi. Bir aylık mesafeden korku salmakla yardim olundum, toprak benim için mescid ve temizleyici kilındı, ümmetimden herhangi biri nerede namaz vaktini idrak ederse orada namazını kılsin, benden önce hiç kimseye helal kılinmayan ganimetler bana helal kilındı, bana şefaat hakkı verildi, eskiden peygamberler kendi kavimlerine gönderildi, ben ise bütün insanlara gönderildim.

Nebi ve rasüllerin en üstünü olan Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e, Yüce Allah hiçbir peygambere vermedigi bazı özellikler ve üstünlükler bahşetmiştir. Bu üstünlükler çok değerli ve say. gindir. Ondan once hiç kimseye verilmemiş olması Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in, nebilerin ve rasûllerin en üstünü oldugunun delilidir.

Biz, burada konumuzla ilgili olan kismini açıklamakla yeti necegiz: “Toprak benim için mescid ve temizleyici kılındı. Yani toprak benim için namaz kılma ve ibadet etme yeri kılındı. Yani namaz (temiz olmak şartıyla) her yerde kılınabilir. Aynca toprak temizleyici de Kolindi. Yani, suyu bulamayan veya su kullanmaktan aciz olanlar için teyemmüm ederek temizleme aracı kilındı. Böylece namaz kılmak kolaylaştırılmış oldu, İşte bundan dola. yr Müslüman nerede olursa olsun, namaz kilmaya davet edildi. Çünkü Allah her şeyi kolaylaştirdı.(2

NEYLE TEYEMMÜM YAPILIR?

Şafiilere ve Hanbelilere göre; teyemmüm ancak toprakla sahih olur. Delilleri; Hz. Ali radiyallahu ank’ın şu hadisi: “Toprak be nim için temizleyici kilindi, ve Maide Süresi 6, ayette “Su bulamamışsanız temiz bir toprakla teyemmüm edin.” buyruğudur.

– Hanefilere ve Malikilere göre; teyemmüm, toprak, taş, kum gibi yer cinsinden temiz bir şeyle yapılabilir. Odun, altın, gü müş vs. ile olmaz. Delillerden biri; “Ümmetimden herhangi biri namaz vaktini nerede idrak ederse orada kılsın.” hadisi, umumu yani geneli ifaede eder. Ayrıca Rasülullah sallallahu aleyhi ve sellem’in duvardan teyemmüm ettiğine dair rivayet de buna delil dir. Burada toprak haricinde bir şeyle teyemmüm edilmiştir.

HEM ABDEST HEM DE TEYEMMÜM ALMAKTAN ACİZ OLAN KİMSE NE YAPMALI?

Hem su hem de toprak bulamayan kimseye “fakidu’ttahu reyn” denir. Mesela;

1) Her ikisinin bulunmadigi yerde olan kişi,

2) Temiz bir toprak çıkartma imkanı bulamayan necis bir yerde hapsedilen kişi,

3) Su bulunmakla birlikte içmek için ona muhtaç olan veya toprak olmakla birlikte onu kurutmaya imkan bulamayan kişi

4) Suya ulaşamayan gemi yolcusu,

5) Hem abdest hem de teyemmüm almaktan hastalık vb, bir sebeple aciz olan kişi bu durumdadır.

Mesela; bir kimsenin vücudunda abdest veya teyemmüm ile tenine dokunmayacak durumda yaraların bulunması gibi.

Böyle bir kimsenin hükmü ile ilgili iki görüş vardır:

1) Cumhura göre; böyle bir kimsenin namaz kılması gerekir. Hanefilere ve Şafiilere göre daha sonra su veya toprak kullanabi lecek imkan doğarsa namazı iade eder (tekrar kılar).

+ Hanefilere göre; böyle birinin el ve ayakları kopuk ise, yüzünde de yara varsa abdest ve teyemmümsüz namaz kilar, sonradan iade etmez.

Su ve toprağı bulamayan biri Hanefilere göre; namaz kılan lara benzer hareketler yapar. Kuru bir yer bulursa rūků ve secde yapar. Bulamazsa ayakta ima ile kılar. Kıraat ve niyet etmez.

Şafiilere göre; böyle biri niyet ve kıraat ederek sadece farz kılar. Nafile kalmaz.

– Hanbelilere göre; sadece farzı kılar. Ama namaz daha sonra iade etmez (tekrar kılmaz).

2) Malikilerde mu’temed görüşe göre; böyle bir kimsenin üzerinden namaz düşer. Böyle biri o zaman ne namaz kilar ne de sonradan kaza eder. Çünkü namazı eda etmede su veya topragın varlığı şarttır. Bunlar ise bulunmamaktadır.

Kaynak: Temizlik İlmiali

BENZER KONULAR:

• Teyemmüm Nedir nasıl alınır?
• Teyemmüm Ne Demek? Kısaca
• Teyemmüm Nedir? İslamda Teyemmüm Kavramı
• Abdest ve gusül için su bulunmaz veya bulunur da kullanma imkanı olmazsa teyemmüm yapılır
• Teyemmümle kaç vakit namaz kılınır
• Tümünü görüntüle.

Teyemmüm Nedir? İslamda Teyemmüm Kavramı